W Olsztynku powstanie rekonstrukcja staropruskiej osady z wczesnego średniowiecza

- Opracowywany jest projekt budowy na terenie tego skansenu osady staropruskiej z wczesnego średniowiecza. Zakłada on odtworzenie zabudowy wikińskich osad istniejących w VIII-XI wieku w Myślęcinie oraz Truso w Janowie Pomorskim, a także grodzisk plemiennych Prusów z XI-XIII wieku, odnalezionych przez archeologów w Weklicach i Kwietniewie - powiedziała w rozmowie z PAP dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku Ewa Wrochna.

Inwestycje w osadzie zaplanowano w podziale na trzy strefy. W pierwszej odtworzony zostanie fragmentu zabudowy części portowej osady Truso, która pokazywać ma handlowo-rzemieślniczy charakter takich miejsc. Rekonstrukcji strefy portowej osady typu emporium, składać się ma z budynków o konstrukcji słupowej (lub słupowej z przyporami), wiaty, kuźni, umocnionego nabrzeża i pomostu. Strefa druga będzie miała charakter obronnego grodziska. Obejmie zabudowę z okresu wikińskiego (budynki ze strefy peryferyjnej Truso i osady w Myślęcinie) oraz plemiennego (zabudowa z grodzisk w Weklicach i Kwietniewie). Zostanie tu wybudowana wieża bramna, palisada oraz kładka i most. Wewnątrz grodziska powstaną budynki naziemne wzniesione nad obiektami typu wannowatego, budynki typu półziemiankowego, budynek słupowy z Weklic. W trzeciej strefie znajdzie się rekonstrukcja dużej budowli typu sakralnego odkryta w strefie peryferyjnej osady Truso.

Na zlecenie muzeum dokumentację projektową przygotuje do końca maja br. pracownia architektoniczna z Sopotu. Firma sporządzi też komputerową wizualizację, w tym animację zwiedzania osady widzianej "z poziomu turysty". Projekt będzie kosztował 97 tys. zł i został dofinansowany z programu transgranicznego Litwa-Polska-Rosja (Cross-Border Cooperation Programme ENPI Lithuania-Poland-Russia 2007-2013).

Kiedy dokumentacja będzie gotowa olsztyneckie muzeum rozpocznie starania o uzyskanie dotacji na budowę osady.

Inwestycja Parku Etnograficznego w Olsztynku będzie popularyzować wczesnośredniowieczną historię regionu. W osadzie mają odbywać się plenerowe imprezy z udziałem grup rekonstruktorów historii i odtwórców dawnych rzemiosł. Zdaniem dyr. Wrochny takie miejsce będzie nie tylko atrakcyjne turystycznie, ale i zgodne z prawdą historyczną, bo wszystkie obiekty będą odtworzone na podstawie badań archeologicznych prowadzonych na pogranicznych obszarach osadnictwa słowiańskiego i zachodniobałtyjskiego.

Wnioski z tych wykopalisk przygotował Marek Jagodziński - odkrywca Truso, największej wikińskiej osady na południowym wybrzeżu Bałtyku. W skansenie mają być też zrekonstruowane budowle z grodziska pruskiego plemienia Pogezanów w Weklicach oraz grodziska Chollin, odkrytego między Kwietniewem a wsią Święty Gaj, które jest uważane przez niektórych historyków za przypuszczalne miejsce śmierci św. Wojciecha.

W olsztyneckim skansenie istnieją już obiekty nawiązujące do tych czasów, w tym kuźnia, warsztat rzemieślniczy, palisada i replika kurhanu grobowego. Od pobliskiej rzeczki Jemiołówki nazwano je osadą Amalang, co w języku pruskim oznaczało jemiołę. W przyszłości te budowle mają stać się częścią zrekonstruowanej staropruskiej osady.

Początki Muzeum Budownictwa Ludowego - Parku Etnograficznego w Olsztynku sięgają 1909 roku, kiedy to w Królewcu, ówczesnej stolicy Prus Wschodnich, zapadła decyzja o utworzeniu muzeum architektury wiejskiej.

Na jego siedzibę wybrano teren Królewieckiego Ogrodu Zoologicznego. Plan zabudowy zakładał przeniesienie na teren muzeum obiektów najbardziej charakterystycznych dla każdego z regionów wchodzących w skład Prus Wschodnich. W związku ze złym stanem budynków przeznaczonych do translokacji zdecydowano o wybudowaniu kopii. W latach 1910-1913 wybudowano ok. 20 obiektów z XVIII-XIX w., reprezentujących budownictwo mieszkalne, sakralne, przemysłowe oraz gospodarcze. Na terenie muzeum znajdowały się także dwa obiekty archeologiczne.

W 1937 roku ze względu na ograniczoność terenu Królewieckiego Ogrodu Zoologicznego zdecydowano o przeniesieniu obiektów do Olsztynka, w którego okolicach znajdowało się Mauzoleum prezydenta Rzeszy, feldmarszałka Paula Hindenburga i które stało się miejscem licznych wycieczek z Niemiec. Muzeum architektury wiejskiej miało podnieść atrakcyjność okolicy. Translokacji dokonano w latach 1938-1942. Nie wszystkie obiekty udało się przenieść. Z pierwotnego założenia zachowało się 12 budynków.

Po wojnie przystąpiono do zabezpieczania obiektów. Prace wykonywane były pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie. Pod koniec lat pięćdziesiątych rozpoczęła się rozbudowa muzeum. W 1962r. nadano mu nazwę Park Etnograficzny, który funkcjonował jako oddział Muzeum Mazurskiego w Olsztynie. W 1969r. Park Etnograficzny uzyskał status samodzielnej placówki pod nazwą Muzeum Budownictwa Ludowego-Park Etnograficzny. W 1985 r. w jego struktury organizacyjne włączono 2 obiekty w centrum Olsztynka: Salon Wystawowy w dawnym kościele ewangelickim oraz basztę na linii miejskich murów obronnych, w której mieści się obecnie muzeum poświęcone życiu i działalności Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza - obrońcy  języka polskiego i polskiej tradycji kulturowej na Mazurach.

Od 1998r. muzeum jest instytucją kultury Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego, a w roku 2008 zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów prowadzonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Muzeum dysponuje obecnie terenem o powierzchni 94 ha. Posiada bogate zbiory muzealiów ruchomych i nieruchomych. Zgromadzone są w 74 obiektach dużej i małej architektury wiejskiej z Warmii, Mazur, Powiśla i Małej Litwy, o zróżnicowanych funkcjach, budowie i konstrukcji. Są to budynki mieszkalne, sakralne, zabudowania gospodarcze i przemysłowe. Wyposażenie budynków stanowią eksponaty pokazujące tradycyjne metody pracy i obrzędy na wsi w XIX i XX wieku. Zbiory muzealne kultury materialnej oraz sztuki ludowej przekraczają 10 tys. egzemplarzy.