Tomograf pomaga stworzyć kopię skrzypiec Stradivariusa

Trójwymiarowe obrazy cennego instrumentu oraz szczegóły dotyczące sposobu wykonania repliki przedstawiono na spotkaniu Radiological Society of North America.

Tomografia komputerowa pozwala uzyskać dokładny obraz zabytkowego przedmiotu bez ryzyka jego uszkodzenia - podkreśla amerykański radiolog z ośrodka FirstLight Medical Systems, Steven Sirr. Tę zaletę tomografii wykorzystał on do tego, by stworzyć reprodukcję skrzypiec, których autorstwo przypisuje się Antoniemu Stradivariemu.

Ten Włoch, żyjący na przełomie XVII i XVIII w., zyskał opinię najlepszego w historii lutnika. Szacuje się, że z jego rąk wyszło około tysiąca instrumentów, z czego ok. 650 zachowało się do dziś. Wiele z nich trafiło do muzeów, inne za grube miliony kupują najlepsi zawodowi muzycy.

I choć wszystkie stradivariusy słyną z wyjątkowego brzmienia, to nikt jeszcze nie wyjaśnił, co decyduje o ich unikatowości. Na dźwięk skrzypiec wpływa bowiem wiele czynników - od jakości drewna po kształt instrumentu, stopień wygięcia drewna czy jego grubość.

Chcąc zbudować skrzypce o cechach jak najbliższych oryginałowi (jako pierwowzór posłużył egzemplarz z 1704 zwany Betts, przechowywany w bibliotece Amerykańskiego Kongresu), Sirr nawiązał współpracę z zawodowymi lutnikami - Johnem Waddle i Stevem Rossow z St. Paul w stanie Minnesota. "Mamy dwa cele: zrozumieć, jak działają skrzypce, i stworzyć reprodukcje tych najbardziej cenionych na świecie, dzięki czemu byłyby one bardziej dostępne dla młodych muzyków, których nie stać na oryginał" - deklaruje Sirr.

Na początku oryginalne skrzypce zeskanowano za pomocą tomografu komputerowego, dzięki czemu naukowcy uzyskali ponad tysiąc cyfrowych obrazów, z których złożono trójwymiarowy obraz całego instrumentu. Na tej podstawie kontrolowana komputerowo obrabiarka CNC (wykonana specjalnie na potrzeby projektu) odpowiednio obrobiła i pozakrzywiała drewniane płyty z rozmaitych rodzajów drewna. Dopiero wtedy Waddle i Rossow ręcznie zmontowali instrument i położyli politurę.

Sirr - skrzypek-amator, pierwszy raz zeskanował skrzypce za pomocą tomografu z czystej ciekawości. "Zakładałem, że instrument to tylko drewniana forma wygięta wokół pustej przestrzeni - tłumaczył. - Nie miałem racji. Wewnątrz skrzypiec dopatrzyłem się mnóstwa szczegółów". Pierwsze obrazy z tomografu Sirr pokazał Waddleyowi w 1989r. Od tamtej pory wspólnie przeskanowali ponad sto skrzypiec (w tym 29 okazów sprzed roku 1827) i instrumentów pokrewnych.

"Tak jak między ludźmi, tak i między skrzypcami można znaleźć sporo różnic - tłumaczy Sirr. - Gdy patrzysz na stuletni instrument, zauważysz w nim otwory po kołatkach, wypełnione pęknięcia czy uszkodzenia związane ze zmianami warunków, od powodzi po wojny".