Certyfikacja leśna

Czym jest certyfikacja leśna

W znaczeniu encyklopedycznym certyfikacja to wydawanie pisemnego dokumentu, zwanego certyfikatem, stwierdzającego, że wyrób, proces lub usługa są wyprodukowane lub wykonane zgodnie z określoną normą lub przepisem prawnym.

Certyfikacja gospodarki leśnej w obecnym kształcie polega na przeprowadzeniu oceny gospodarki leśnej w aspekcie ekologicznym, ekonomicznym i społecznym. Certyfikujący zwracają uwagę na realizację określonych zasad i kryteriów obejmujących m.in.: przestrzeganie przepisów prawnych i praw pracowników w jednostkach certyfikowanych, współpracę leśników ze społeczeństwem, korzyści z lasu, dokonywanie oceny stanu lasu, sporządzanie planów urządzenia lasu a także gospodarkę w lasach o szczególnej wartości przyrodniczej.

Bezpośrednim celem każdej certyfikacji jest dostarczenie dowodu, że dany produkt, usługa lub proces zostały wykonane zgodnie z zaleceniem. Pośrednio natomiast certyfikacja ma prowadzić do zwiększenia przejrzystości na rynku i określenia wiarygodności producentów i dostawców danych produktów. Ta wiarygodność może zaowocować wyborem klientów na korzyść certyfikowanych wyrobów. W przypadku gospodarki leśnej „produktem przetargowym” jest drewno. Potwierdzenie certyfikatem wysokiej jakości gospodarki leśnej jest dzisiaj często warunkiem zakupu drewna przez firmy liczące się na rynku drzewnym (i rynkach pochodnych), np. przez znany w Polsce koncern IKEA. Pozytywnym efektem certyfikacji z punktu widzenia producenta drewna mogą być: zachowanie lub zwiększenie udziału w rynku, uzyskiwanie większych cen na certyfikowane produkty, czy nawet zwiększenie poziomu wiedzy i umiejętności personelu.

Certyfikacja leśna w praktyce

Certyfikacja gospodarki leśnej jest najczęściej wykonywana przez niezależną organizację audytową (inaczej mówiąc „kontrolującą”) lub leśną organizację pozarządową, która opracowała odpowiedni program. Certyfikacja z założenia jest dobrowolna i przeprowadzana na wniosek zainteresowanego, który prosi o wstępną wizytę certyfikującego, aby ocenił sposób zarządzania. Formalny proces certyfikacji leśnej obejmuje: tzw. audyt wstępny, który kończy się zaleceniami do wykonania przez ocenianą jednostkę; audyt zasadniczy, stanowiący o przyznaniu (bądź nie) certyfikatu; należy jednak zaznaczyć, że certyfikaty nie są przyznawane bezterminowo; audyty okresowe, najczęściej jeden rocznie, w celu bieżącej kontroli stanu zarządzania. Z uwagi na fakt, że proces certyfikacji jest sterowany przez rynek, przedsiębiorstwa zwykle chcą oznaczać swe wyroby pewnego rodzaju naklejkami (tzw. ekoetykietami) informującymi, że zostały wyprodukowane z surowców pochodzących z certyfikowanych lasów. Pociąga to za sobą niezależną weryfikację przepływu produktów i surowców począwszy od posiadającej certyfikat powierzchni leśnej aż do produktu finalnego, i oznaczanie tych produktów w taki sposób, aby nie były one mieszane z innymi produktami lub nie były przez nie zastępowane.

Wybór systemu certyfikacji

Certyfikacja leśna w Polsce

Pierwsze certyfikaty gospodarki leśnej w Polsce wydano w 1996 roku. Otrzymały je regionalne dyrekcje LP w Gdańsku, Katowicach i Szczecinie. Należy dodać, że jest to proces dość kosztowny – przeprowadzenie procesu certyfikacji na terenie jednej dyrekcji kosztuje od kilkudziesięciu do ponad stu tysięcy złotych. Czasami certyfikacja jest finansowana przy współudziale lokalnych producentów drewna – jak np. w RDLP w Szczecinie. Certyfikaty mają kilkuletnie okresy ważności, tak więc proces certyfikacji musi być co jakiś czas powtarzany (nie licząc kontroli okresowych). Przyznanie certyfikatu otwiera przed polskimi przedsiębiorcami rynki drzewne niemal całego świata, a także zwiększa ich konkurencyjność i pozwala osiągać lepsze ceny na swoje wyroby. Dla leśników jest to także gwarancja zbytu surowca drzewnego i pewność uzyskania funduszy na zagospodarowanie lasu. Korzyści są więc wymierne po obu stronach. Dodatkowe informacje o systemie certyfikacji FSC można znaleźć na stronie internetowej www.fsc.pl .

Oczekiwania związane z certyfikacją leśną

Strony zaangażowane w certyfikację leśną wiążą z nią różne oczekiwania i nadzieje. Podstawowym oczekiwaniem większości organizacji pozarządowych (NGO) jest poprawa gospodarki leśnej, a także poprawa mechanizmów kontrolujących wiarygodność producenta, wpływ na politykę bądź system prawny oraz zmniejszenie kontrolnej roli rządu na rzecz niezależnych certyfikatorów. Nie da się jednak ukryć, że certyfikacja leśna stała się obecnie w dużej mierze narzędziem rynkowym. Stąd duże zainteresowanie wśród producentów i ich jak najbardziej przyziemne oczekiwania - zachowanie lub zwiększenie udziału w rynku czy wreszcie uzyskiwanie wyższych cen na certyfikowane produkty. Niektórzy stawiają przed certyfikacją dodatkowe zadania, wynikłe ze Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992. Upatrują w niej mianowicie szansę na rozwiązanie problemów związanych z ocieplaniem klimatu i akumulacją węgla w ekosystemach leśnych. Skuteczność certyfikacji co do spełniania powyżej wymienionych oczekiwań nie jest łatwa do określenia, wydaje się jednak, że najlepszym rozwiązaniem byłaby sytuacja, gdy poprawie uległaby zarówno jakość gospodarki leśnej jak i dostęp do produktów pochodzących z certyfikowanych lasów.

Krzysztof Jodłowski, Wojciech Gil