Zapobiec siniźnie

Istnieje wiele sposobów, które ograniczają występowanie sinizny w drewnie. Jednym z nich jest metoda kompleksowej ochrony surowca. Polega ona na całorocznym pozyskiwaniu, sukcesywnym dostarczaniu kłód do tartaków i natychmiastowym przecieraniu oraz zabezpieczaniu chemicznym środkiem ochrony drewna. Następnie surowiec powinien być składowany w sposób umożliwiający jak najszybsze przesuszenie gotowego materiału.

Kryteria wyboru
W związku z szeroką gamą chemicznych środków ochrony drewna obecnych na polskim rynku pojawia się pytanie, który z nich najlepiej zastosować. Dokonując wyboru należy się zastanowić, jakie warunki powinien spełniać impregnat zabezpieczający drewno przed sinieniem. Oto najważniejsze jego cechy:
• Środek skuteczny,
• długotrwały w działaniu,
• penetrujący w głąb mokrego drewna,
• nie wymywany tuż po impregnacji,
• odporny na zabrudzenie, jakie mogą pojawić się w wannie impregnacyjnej,
• nie zmieniający koloru drewna,
• bezwonny,
• ekologiczny,
• ekonomiczny,
• prosty w użyciu i łatwy w kontroli.

W Polsce obecne są największe światowe koncerny zajmujące się produkcją różnorakich środków ochrony drewna. Przedstawiciele wykazują zazwyczaj, że ich preparaty spełniają wszystkie wymagania wymienione powyżej. W takim przypadku należy zapoznać się z ulotką informacyjną i zwrócić uwagę na wartości stężeń, gwarantujących skuteczność. Dobrze jest rozważyć to w kontekście ekonomicznym. Należy sprawdzić – w miarę możliwości – za pomocą jakiej metody oznaczono skuteczność impregnatu. Najbardziej wiarygodne są wyniki uzyskane w teście poligonowym. Badania laboratoryjne powinno się natomiast traktować jako orientacyjne. Można jednak również na ich podstawie ocenić skuteczność danego środka. Warto wtedy zwrócić uwagę na skuteczność impregnatu wzorcowego, który został użyty w tych badaniach i porównać go z wynikiem impregnatu nas interesującego. W tego typu testach mikologicznych jako substancje wzorcowe stosuje się związki chemiczne o znanej skuteczności względem grzybów, porastających w świeżo przetartym drewnie. Najlepiej jednak kiedy istnieje możliwość zaznajomienia się z wynikami uzyskanymi w testach tzw. polowych.

Czynnik pogodowy
W trakcie przeprowadzania ochrony drewna bardzo ważnym działaniem jest sprawdzenie, czy preparat był testowany w Polsce. W naszym kraju panują bowiem inne warunki pogodowe niż np. w Anglii, Francji czy Stanach Zjednoczonych – mikroflora jest zróżnicowana w każdym regionie świata. Stosowanie impregnatów bardzo skutecznych w jednym miejscu nie zawsze musi się potwierdzić w innym. Mikroklimat jest charakterystyczny dla danego miejsca. Oznacza to, że inne będą gatunki lub szczepy mikrogrzybów w tartaku położonym blisko lasu, a inne w aglomeracji miejskiej. Jeżeli ponadto stwierdzimy zróżnicowane warunki siedliskowe dla pozyskiwanego surowca drzewnego to okaże się, że spośród około 300 gatunków potencjalnych grzybów kilkanaście jest specyficznych dla każdego miejsca, z którego pochodzi surowiec drzewny i w którym znajduje się tartak. W przypadku kiedy nie potrafimy odpowiednio zinterpretować wyników przedstawionych przez przedstawiciela handlowego, należy zwrócić się do instytucji naukowej kompetentnej w tym zakresie.

Stała kontrola stężenia
Kiedy wybierzemy już nasz impregnat to musimy stosować się do wskazań zawartych w załączonej instrukcji technicznej. Nie możemy sami zmieniać stężeń. Nawet w przypadku kiedy przedstawiciel dostarczający impregnat poda nam jakieś zmiany w stosowaniu należy wszystko zapisywać. Powinno się zanotować, dlaczego zastosowane zostało jakieś odstępstwo od zaleceń producenta zapisanych w karcie technicznej. Stosując mniejsze stężenie powinniśmy spodziewać się krótszego czasu ochrony tarcicy przed zasinieniem. Dlatego należy pamiętać o stałym kontrolowaniu stężenia używanego preparatu. Trzeba zachowywać szczególną ostrożność w sytuacji, kiedy nasz zbiornik impregnacyjny jest niezadaszony. Po każdym deszczu należy sprawdzić, czy stężenie uległo zmianie. Dobrze jest przed zakupem środka zabezpieczającego przed sinieniem poprosić przedstawiciela handlowego o poinstruowanie, czym i w jaki sposób można kontrolować stężenie w trakcie jego użytkowania. Można się również dowiedzieć, czy zastosowanie większego stężenia impregnatu przedłuży okres jego działania. Niestety, tak jednak być nie musi. Po pewnym czasie substancje aktywne, które są odpowiedzialne za działanie impregnatu mogą ulec dezaktywacji. Częstym zjawiskiem wpływającym na zmniejszenie skuteczności środków ochrony drewna są zanieczyszczenia obecne w wannie impregnacyjnej. Nie dbanie o czystość roztworu impregnacyjnego powoduje osadzanie się różnych zanieczyszczeń, które mogą stać się przyczyną różnorakich reakcji fizyko-chemicznych, dezaktywujących fungicydy. Zjawisko to nasila się wówczas, kiedy impregnujemy tarcicę, która przez jakiś czas pozostawała w kontakcie z gruntem. W ziemi znajduje się bardzo dużo mikroorganizmów takich jak bakterie i grzyby oraz różne substancje, które mogą powodować dezaktywację niektórych związków chemicznych wchodzących w skład środka impregnacyjnego. Zatem należy bacznie obserwować, czy na dnie zbiornika nie zbiera się szlam lub na powierzchni nie unosi się zawiesina. W takim przypadku powinno się wyczyścić wannę impregnacyjną.

Nie mieszaj impregnatów!
Częstym błędem popełnianym przez osoby odpowiedzialne za impregnację jest dowolne mieszanie różnych impregnatów. Spotykamy się z tym zjawiskiem w sytuacji, kiedy po przeprowadzonej impregnacji pozostaje reszta starego preparatu a musimy uzupełnić roztwór roboczy do poziomu umożliwiającego całkowite zanurzenie kolejnej partii materiału. W takim przypadku należy poradzić się przedstawiciela dostarczającego preparat, czy jest możliwe takie połączenie substancji. Najczęściej pobierze on próbkę już używanego środka ochrony drewna i po kilku dniach udzieli nam odpowiedzi, ponieważ zleci on przeprowadzenie stosownych analiz wyjaśniających ten problem. Dlatego decydując się na zmianę impregnatu należy tą kwestie omówić z doradcą technicznym na samym początku.

Analiza wody
Woda jako czynnik wpływający na skuteczność impregnatów jest dość często niedoceniana. Tartaki posiadają zazwyczaj własne jej ujęcia i zwykle nie ma ona najlepszej jakości. Często woda charakteryzuje się dużą twardością przemijającą i nie przemijającą, a także posiada wysoki poziom stężenia związków żelaza. Kiedy pobieramy wodę nie jesteśmy w stanie ocenić jej jakości. Można jednak samemu przeprowadzić badanie jej jakości. Warto nalać do 5 lub 10-litrowego przeźroczystego pojemnika, wykonanego z tworzywa sztucznego, wodę, którą używamy i sprawdzić, czy po kilku dniach nie wytrąci się w niej osad. Dobrze jest wykonać analizę wody pod względem jej jakości. Czasami dodanie jakiegoś zmiękczacza może znacznie poprawić efektywność używanego środka ochrony drewna. Oczywiście te działania również należy skonsultować z doradcą technicznym dostarczającym impregnat.

Proponuję wszystkim osobom zajmującym się impregnacją albo rozważającym ten problem kupowanie wszelkich środków ochrony drewna od firm działających na rynku, a nie z niewiadomego źródła. Nawet jeśli z tego drugiego kierunku proponowana jest bardziej korzystna cena. Sprawdzianem czy mamy do czynienia z dobrym impregnatem jest zachowanie się przedstawicieli, którzy udzielają nam rad i wspólnie z nami rozwiązują zaistniałe problemy. Niektórzy z nich już na wstępie proponują - po zapoznaniu się z procesem technologicznym występującym w naszym tartaku - pewne rozwiązania umożliwiające jak najlepsze wykorzystanie proponowanych przez nich środków impregnacyjnych.

dr inż. Grzegorz Cofta, pracownik Zakładu Ochrony i Konserwacji Drewna Instytutu Chemicznej Technologii Drewna Akademii Rolniczej w Poznaniu.

artykuł opublikowany został w "Forum Przemysłu Drzewnego", grudzień 2005.

Przeczytaj więcej na temat ochrony drewna przed sinizną:
Sinizna drewna: występowanie, zapobieganie, usuwanie