PIGPD wzywa do anulowania dotychczasowych wyników procedury sprzedaży drewna i jej powtórzenia

Poznań, dn. 06.12.2017r.
IG- 96/12/2017

Pan
Konrad Tomaszewski
Dyrektor Generalny
Lasów Państwowych

Po dogłębnej analizie rozwiązań zastosowanych przez Pana do sprzedaży drewna na 2018r, zawartych w opublikowanych na stronach internetowych Pańskich 24 decyzjach, komunikatach i prezentacjach oraz we wcześniejszym zarządzeniu nr 46/2016, stwierdzamy stanowczo, iż zawierają one niezwykle istotne uchybienia, błędy i wady, których negatywne skutki gospodarcze odczują nasi członkowie a wraz z nimi cały polski przemysł drzewny. Potwierdzają to znane już wyniki tej procedury, które dla wielu firm oznaczają pozbawienie ich niezbędnego poziomu zaopatrzenia w surowiec drzewny.

Lista i krótkie omówienie stwierdzonych usterek stanowi załącznik do niniejszego pisma.

Zwracamy uwagę, iż co najmniej w 2 wypadkach doszło do zmian istotnych warunków prowadzenia przetargu na zakup drewna w czasie jego trwania. Zwracamy też uwagę, iż tzw. kryterium geografii zostało zupełnie wypaczone i obecnie premiuje zakupy drewna w miejscach dowolnie wytypowanych przez Lasy Państwowe, zamiast preferować zakupy lokalne, wiążące się z krótkimi trasami transportu. Ogromne zagmatwanie oceny w ramach tego kryterium potwierdza wręcz Pański komunikat nr 9, opublikowany w dniu dzisiejszym. System zastosowany przez Pana uznajemy za wybitnie cenotwórczy, praktycznie zmuszający do oferowania za drewno cen maksymalnych i utrudniający ich korektę w dół. Co najmniej w wypadku drewna dębowego wielkowymiarowego oferta sprzedaży LP z niezrozumiałej przyczyny nie pokrywa zsumowanej historii zakupów odbiorców tworząc, za Państwa wiedzą, cenotwórczą przewagę popytu nad podażą. Najprawdopodobniej podobna sytuacja dotyczy drewna iglastego wielkowymiarowego grupy W_Standard.

Waga tych i innych wskazanych w załączniku wad jest tak istotna, iż za niezbędne uważamy anulowanie całości procedury sprzedaży drewna na 2018r. i jej wyników. Wnosimy o podjęcie przez Pana takiej decyzji.

Przetarg ograniczony na ponowną sprzedaż drewna powinien być rozpisany niezwłocznie po wyeliminowaniu opisanych wad.

Ze względu na konieczność zapewnienia przedsiębiorstwom drzewnym dostępu do surowca od początku 2018r., do czasu zakończenia nowych procedur dostawy drewna powinny być kontynuowane w oparciu o przedłużenie obowiązywania umów zakupu drewna na 2017r, adekwatnie do upływu czasu.

Sławomir Wrochna
Prezydent Izby

Załącznik: Ocena systemu sprzedaży drewna na rok 2018r., zastosowanego przez PGL Lasy Państwowe.

Do wiadomości:
- Pan Henryk Kowalczyk, Minister, Członek Rady Ministrów
- Pani Jadwiga Emilewicz – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju
- Pan Jan Szyszko – Minister Środowiska

Zgodnie z zasadą otwartej wymiany poglądów drogą korespondencyjną, zaproponowaną przez Dyrektora Generalnego LP w miejsce konsultacji z Komisją Drzewną, pismo powyższe zostaje opublikowane na stronie internetowej www.e-handeldrewnem.pl

Ocena systemu sprzedaży drewna na rok 2018r., zastosowanego przez PGL Lasy Państwowe.

Stwierdzone fakty:
1. Sposób naliczania punktów za geografię zakupów nie daje szansy przedsiębiorcom na wybór najdogodniejszych z ich punktu widzenia nadleśnictw jako preferowanego miejsca zakupu. Punkty są bowiem przyznawane wg wyliczeń samych LP, opartych o aplikację komputerową, biorącą pod uwagę wyłącznie preferencje sprzedawcy. Zastosowane w tym celu algorytmy nie są znane nikomu poza LP, ani przez nikogo nie są skontrolowane. Z punktu widzenia odbiorcy są one nielogiczne, gdyż bardzo często maksymalna ilość punktów przyznawana jest im za złożenie oferty zakupu w nadleśnictwach bardzo odległych, a w niedalekich – ilość ta jest znacznie mniejsza. Oznacza to dla kupujących konieczność zaakceptowania dalekich przewozów drewna (pod groźbą nie kupienia drewna) i związanego z tym wzrostu kosztów zakupu. Jest to sprzeczne z celem i logiką stworzenia kryterium geografii, które miało preferować zakupy w bliskich odległościach.

2. Wykryty został błąd oprogramowania, który powodował zmianę w naliczaniu punktów z geografię zakupów pomiędzy dn. 27 listopada i okresem później. Poinformował o tym komunikat zamieszczony na stronie aukcji przez LP, który jednak po kilku godzinach zniknął, prawdopodobnie po usunięciu usterki. Zmianę swej punktacji zauważyła samodzielnie pewna grupa firm, wiele innych dowiedziało się o niej z komunikatu LP. Jednak nie można wykluczyć, że są i takie, które po złożeniu swej oferty w pierwszym dniu, uznały ją za zamkniętą i później nic nie sprawdzały, nie mając świadomości, iż LP zmieniły jej ocenę, a w efekcie mogą nie nabyć drewna w ogóle, lub nabyć go mało. Zgodnie z zasadą niezmienności zgłoszonej do przetargu oferty i sposobu jej oceny, po ujawnieniu tak istotnego błędu przetarg powinien być przez LP anulowany i rozpisany od początku. Tego nie uczyniono, co stanowi podstawę do wniosku o unieważnienie i powtórzenie już zakończonych procedur, oczywiście po wyeliminowaniu wszystkich opisanych w obecnym zestawieniu wad.

3. Dla zakupów w 14 nadleśnictwach dotkniętych klęską huraganu z sierpnia br., zastosowano maksymalną punktację za kryterium geografii, dla każdego kupującego, bez względu na jego lokalizację. Ma to zapewne zmaksymalizować ilość chętnych do wykupu drewna poklęskowego, które występuje w nadmiarze. Można się z tym zgodzić w wypadku sortymentu takiego jak drewno średniowymiarowe (papierówka S2a), które faktycznie występuje w nadmiarze. Jednak ani drewno tartaczne iglaste, ani tym bardziej drewno dębowe nie występuje tam w żadnym nadmiarze. Warto tu zauważyć, że największy regionalny spadek podaży sosny tartacznej W_Standard w stosunku do podaży z roku 2017 odnotowano właśnie na terenie poklęskowym – w RDLP Toruń, o 153 tys. m3. W przypadku drewna dębowego dowolnego rodzaju o żadnej nadpodaży nie ma mowy, wręcz przeciwnie wciąż mamy do czynienia z trwałym, wieloletnim deficytem tego drewna i na terenach poklęskowych i na terenie całego kraju. Powoduje to ten efekt, iż kupujący z całego kraju, poszukujący dębu, złożyli swe zamówienia również na terenach poklęskowych, korzystając z tego, że mają tam maksymalną ilość, czyli 10 punktów z geografię, a równocześnie podobnie 10 p. mają w wielu bliższych sobie miejscach. Należy tu dodać, ze w wypadku tak drogiego i deficytowego surowca, koszty przewozu tracą na znaczeniu – firmy gotowe są je wozić nawet bardzo daleko. Tymczasem firmy zlokalizowane blisko terenów klęski, zwykle tylko tam mają 10 punktów za geografię . Wobec nadal niewielkiej lokalnej podaży obłożonej zwiększoną skokowo ofertą wielu nowych firm, są na przegranej pozycji, nie mając szans na uzyskanie swego normalnego poziomu zaopatrzenia. W ten sposób, zamiast pomóc podmiotom poszkodowanym przez huragan, wiele z nich jest dodatkowo poszkodowanych przez działania LP.

4. LP wprowadziły zasadę redukcji ofert zakupu w proporcjonalnie do ilości zdobytych punktów ich oceny. Skutki tej decyzji są bardzo negatywne:

a/. Często dochodziło do sytuacji, że w miejscach, gdzie wiele firm posiadało 10 p. za geografię zakupów i równocześnie zaoferowało maksymalną cenę, suma ich ofert (z maksymalną łączną punktacją) które nie podlegały żadnej redukcji, wyczerpywała ofertę sprzedaży danego nadleśnictwa. W efekcie firmy, które też oferowały maksymalną cenę, lecz którym za kryterium geografii w tych samych miejscach przyznano nawet 9 p., i tak nie miały tam żadnych możliwości zakupu. Biorąc pod uwagę, że często były to ich najbliższe nadleśnictwa (patrz: sytuacja opisana w p. 1), zostawały tym samym pozbawione szans na zakup w najkorzystniejszych dla nich lokalizacjach. Co więcej, każdy z działających w kraju koncernów drzewnych jest w stanie złożyć tak dużą ofertę z maksymalną ceną w wybranym nadleśnictwie, gdzie LP przyznały mu 10 punktów za geografię, aby przejąć całość dostępnego tam drewna i wyeliminować wszelkich konkurentów, którym LP przyznały w tym miejscu, z sobie tylko znanych przyczyn, mniej punktów za geografię. Jest to kolejne rozwiązanie preferujące wielkie firmy kosztem MSP. Jet one też sprzeczne z logiką i z dobrą praktyką gospodarczą.

b/. W każdym wypadku, gdy oferta została złożona z ceną niższą od maksymalnej, była ona redukowana, nawet wówczas, gdy w nadleśnictwie w efekcie takich redukcji pozostawało nie sprzedane drewno. Przedsiębiorcy nie mieli więc szans na obniżenie cen a równocześnie uzyskanie zadawalającego pokrycia swych udokumentowanych przecież potrzeb surowcowych, Musieli w tym celu oferować maksymalne ceny zakupu, choćby były one zawyżone. Inaczej mówiąc, system sprzedaży zastosowany przez LP zmusza do oferowania cen najwyższych i uniemożliwia ich korektę w dół. Należy uznać to za ewidentne wykorzystywanie przez PGL LP pozycji monopolisty aby uzyskać ceny zawyżone.

5. Oferta sprzedaży drewna ujawniona przez LP wykazuje poważne zróżnicowanie cen tych samych sortymentów sprzedawanych przez różne jednostki LP. Nieznane jest uzasadnienie tych różnic, które często mają miejsce w bardzo bliskich geograficznie nadleśnictwach, lub regionalnych dyrekcjach LP. Np. różnica cen drewna sosny W_Standard pomiędzy sąsiednimi RDLP Wrocław i Zielona Góra, lub Piła i Szczecinek, to 9% ( ok. 20 zł/m3). Powoduje to tworzenie nierównych warunków konkurencji nawet na lokalnych rynkach właściwych, nie mówiąc o rynku właściwym obejmującym obszar całego kraju, z którym też mamy do czynienia np. w wypadku surowca dębowego lub okleinowego.

6. Nieznane są żadne kryteria i zasady ustalania cen drewna przez jednostki LP. Tendencje zmian tych cen są sprzeczne z sytuacją rynkową, gdyż nie korespondują ani z trendami zmian w państwach ościennych, ani sytuacją na rynku wyrobów z drewna, ani z ekonomicznymi wynikami polskiego przemysłu drzewnego. Najprawdopodobniej mamy tu do czynienia z administracyjnym kreowaniem cen w oparciu o wyliczenia kwot potrzebnych LP do pokrycia ich rocznych wydatków, dowolnie kształtowanych, które ich zdaniem muszą być pokryte przez wpływy ze sprzedaży drewna.

7. Dyrektor generalny LP w dn. 01.12.2017r. opublikował decyzję nr 311, w której ustalił, że do udziału w kolejnych etapach przetargu na zakup drewna na 2018r . (w tzw. dogrywkach) mogą brać udział te firmy, które w etapie zasadniczym udziału nie brały, choć mogły. Wcześniej innymi decyzjami dyrektor generalny LP ustalił, iż „Udział w dogrywce będzie możliwy tylko w przypadku złożenia i podpisania oferty w etapie zasadniczym”, o czym informuje m. in. prezentacja LP zamieszczona na Portalu Leśno – Drzewnym. Oznacza to zmianę, w trakcie trwania procedury przetargu, jego warunków. Był to bowiem kilkuetapowy przetarg zamknięty, a liczba jego uczestników uprawnionych do udziału w etapach 2 i 3 ustalona była na podstawie ww. warunku. Decyzja 311 liczbę tą w niekontrolowany sposób poszerza, prawdopodobnie z intencją spowodowania wzrostu obłożenia ofertami drewna nie sprzedanego w etapie 1, którego nie kupienie mogło wynikać z zaplanowanej i uprawnionej strategii przyjętej przez prawomocnych uczestników przetargu. Tym samym LP swą decyzją 311 naruszyły obowiązujące przepisy, regulujące prowadzenie przetargów. Jest to oczywisty powód, aby stwierdzić nieważność przeprowadzonych procedur i żądać ich powtórzenia.

8. Istnieją przesłanki aby stwierdzić, że oferta sprzedaży LP w części sortymentów nie pokrywa zapotrzebowania wynikającego ze złożonych ofert zakupu, choć oparte są one na udokumentowanych, teoretycznie nieprzekraczalnych potrzebach odbiorców, czyli na tzw. historii zakupów. Przyczyną jest po pierwsze oczywisty (choć o nieznanej nam skali) wzrost takiej historii, wynikający z wprowadzonej przez LP nowej zasady, iż liczona ona może być z okresów do wyboru – z 1 roku, lub 2 lat. Jest oczywiste, że każdy odbiorca wybrał wersję zwiększającą jego możliwości, a w konsekwencji wzrosła też zsumowana oferta zakupów przedsiębiorców. Po drugie, wzrost całkowitej oferty sprzedaży przez LP drewna przedsiębiorcom w 2018r. o 2.995 tys. m3 uzyskany został przede wszystkim przez wzrost oferty iglastego drewna średniowymiarowego (głównie papierówki S2b i głównie na terenach RDLP „poklęskowych”) o 1.894 tys. m3 i drewna poklęskowego, nowych grup jakościowo – wymiarowych WCX i WDX, łącznie o 630 tys. m3. W wypadku dużo droższego, typowego drewna wielkowymiarowego iglastego (W_Standard i WK_Standard so + św) nie odnotowano wzrostu, lecz łączny spadek oferty w stosunku do 2017r. o 351 tys. m3. W wypadku dębu, którego oferta sprzedaży zmieniła się tylko o -1% w stosunku do 2017r. przedstawiciel LP nadzorujący sprzedaż w kraju od strony programistycznej, p. Cezary Godziszewski informuje na piśmie: W przypadku surowca W DB mamy do czynienia z przerostem popytu nad podażą o ok 9% w skali kraju, W tej sytuacji zmiana przez LP zasad ustalania historii zakupów nosi znamiona możliwej manipulacji nakierowanej na sztuczny wzrost popytu na część sortymentów drewna, w stosunku do ich podaży. W połączeniu z systemem redukcji ofert, zmuszającym do oferowania jak najwyższych cen, oznacza to prawdopodobnie działanie w celu osiągnięcia cen umyślnie zawyżonych.

Podsumowując należy stwierdzić, iż każdy z wyżej wymienionych błędów i każda z opisanych wad stanowi wystarczającą podstawę, aby żądać unieważnienia wyników przeprowadzonego przetargu.

Powinien być on powtórzony po usunięciu wszystkich tych usterek, pod pełną kontrolą UOKiK, NIK, lub innej instytucji wskazanej przez odpowiednie organy władzy państwowej.

Opracowano w Biurze PIGPD
Grudzień 2017r.