Ministerstwo Klimatu i Środowiska pokazało Projekt "Rekomendacji i wytycznych ONOL"

26. listopada 2024r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało Projekt "Rekomendacji i wytycznych ONOL". Jak poinformowano, dokument został opracowany na podstawie wersji przekazanej do konsultacji społecznych w lipcu br. i uwzględnienia ich wyniki. Treść dokumentu ma być m.in. przedmiotem dyskusji podczas II Ogólnopolskiej Narady o Lasach.

Na wstępie mała dygresja. Mimo zgłaszanej przez część środowisk uczestniczących w pracach Ogólnopolskiej Narady o Lasach krytyki dotyczącej sposobu prowadzenia prac w tym projekcie, Ministerstwo Klimatu i Środowiska kontynuuje wygodną dla siebie metodę faktów dokonanych. Bo jak inaczej interpretować przedstawienie wymagającego analizy dokumentu (liczącego kilkadziesiąt stron) dzień przed spotkaniem, na którym ma być on omawiany? Jak bardzo zależy Ministerstwu na ograniczeniu dostępu do uczestnictwa w Ogólnopolskiej Narady o Lasach, jeśli zaproszenie na konferencję na stronach ministerstwa, pojawia się dopiero w dniu jej rozpoczęcia?

Wzmocnienie Ochrony Lasów Cennych Przyrodniczo i Ważnych Społecznie - Wytyczne i Rekomendacje Ogólnopolskiej Narady o Lasach (Projekt) to w założeniu dokument definiujący:
- pojęcia i kryteria, na podstawie których wyznaczane będą lasy cenny przyrodniczo i ważne społecznie
- metody ochrony tych lasów  
- harmonogram działań
- potencjalne ryzyka.

Jak wskazano, celem planowanych działań jest zapewnienie trwałej ochrony najcenniejszych ekosystemów leśnych, jak i postulowane „uspołecznienie” zarządzania lasami i wzmocnienie funkcji pozaprodukcyjnych. Cel ten ma zostać zrealizowany poprzez kompleksową reformę obecnego modelu gospodarki leśnej na obszarach cennych przyrodniczo i ważnych społecznie, której elementem jest wyłączenie części lasów z funkcji produkcji surowca drzewnego. Gospodarka leśna na tych terenach zostanie ukierunkowana na pełnienie funkcji ochronnych i społecznych, a funkcja produkcji surowca drzewnego zostanie im podporządkowana.

Potrzeby te MKiŚ oszacowało wstępnie na 20% powierzchni lasów w Polsce. Niestety pomimo blisko roku prac nad zmianami w gospodarce leśnej, wciąż brak jest jakiejkolwiek informacji na jakiej podstawie tego oszacowania dokonano. W początkowej fazie zmiany dotyczyć mają lasów znajdujących się w zarządzie PGL Lasy Państwowe, jednak docelowo będą uwzględniać lasy wszystkich form własności w Polsce.  

Ministerstwo Klimatu i Środowiska w przedstawionym dokumencie przedstawiło m.in. szereg zidentyfikowanych ryzyk, jakie wprowadzenie planowanych zmian w gospodarce leśnej (lub ich brak) może przynieść. Wśród nich są między innymi negatywne skutki społeczne-gospodarcze jakie w dużej mierze spadną na przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem drewna i zakłady usług leśnych. Zdaniem MKiŚ, "kluczowym działaniem minimalizującym ryzyka dla branży drzewnej i sektora usług leśnych jest zapewnienie dostatecznej ilości drewna oraz rozłożenie procesu wzmocnienia ochrony lasów o szczególnych walorach przyrodniczych i społecznych w czasie. Proces powinien zostać poprzedzony dokładnymi analizami przyrodniczymi, skutków społeczno-gospodarczych i konsultacjami społecznymi. Takie podejście pozwala na dokładne zidentyfikowanie potencjalnych zagrożeń i opracowanie efektywnych strategii ich łagodzenia."

Wyłączenia na ok. 100 tys. ha już obowiązują. Od początku przyszłego roku (czyli już za miesiąc) zgodnie z harmonogram "projektowanych" wytycznych, Lasy Państwowe powinny wyłączyć użytkowanie na kolejnych obszarach obejmujących co najmniej 500 tys. ha lasów. Gdzie są więc te "dokładne analizy", które wskażą zagrożenia i pozwolą na opracowanie efektywnych strategii ich łagodzenia?

W innym akapicie "wytycznych" MKiŚ zapewnia, że działania osłonowe są integralną częścią procesu zmian w polskim leśnictwie i zapowiada powołanie eksperckich grup roboczych, których zadaniem będzie bieżąca analiza ryzyk oraz wypracowanie działań minimalizujących potencjalne negatywne skutki społeczno-gospodarcze, które będą adekwatne do harmonogramu oraz skali wdrażanych ograniczeń. Nie znam nikogo, kto w takim zespole by pracował. Może to dobrze, bo nie wiem kto mógł pani minister Hennig-Kloska przygotować analizę, na podstawie której w publicznym wystąpieniu twierdzi, że wprowadzenie styczniowego moratorium spowodowało spadek cen surowca drzewnego.

Wymienione przez MKiŚ, działania osłonowe mają na celu zminimalizowanie strat gospodarczych i ograniczenie redukcji zatrudnienia w sektorze leśno-drzewnym, zabezpieczenie interesów społeczności lokalnych oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju gospodarczego regionów, dzięki czemu możliwe będzie osiągnięcie równowagi pomiędzy ochroną przyrody i różnymi świadczonymi usługami ekosystemowymi, w tym pozyskaniem drewna. Problem w tym, że harmonogram MKiŚ zakłada wyłączenie z pozyskania drewna setek tysięcy ha już od 1. stycznia 2025r., a jak wspomnieliśmy wcześniej, brak jest jakichkolwiek wskazanych przez autorów dokumentu analiz pokazujących jaka jest skala możliwych skutków takich działań. Nieznane jest też ostateczna forma "działań minimalizujących", brak jest harmonogramu ich wdrażania oraz źródeł finansowania.

Ryzyka dla przemysłu drzewnego wskazane przez MKiŚ

Ryzyko problemów z dostępnością drewna na rynku, wzrostem cen i zmianą struktury sortymentów:

• Potencjalne ryzyka związane z ewentualnym ograniczeniem podaży drewna
• Zmniejszenie dostępności drewna na rynku, zastąpienie go materiałami obciążającymi środowisko.
• Wzrost cen drewna poprzez zmianę stosunku podaży do popytu.
• Zmiana struktury sortymentowej i gatunkowej pozyskanego drewna (brak dostępności drewna liściastego).
• Trudności w osiągnięciu celów OZE przez energetykę przy ograniczeniu podaży biomasy leśnej spełniającej definicję drewna energetycznego w wyniku ograniczenia pozyskania drewna w tym w szczególności zrębów zupełnych

Działanie minimalizujące zagrożenia w skali krajowej wskazane przez MKIŚ:

• Ustalenie odpowiedniego horyzontu czasowego (rozdział III ) i harmonogramu przeprowadzania wyłączeń.
• Stopniowa eliminacja dopłat do spalania biomasy drzewnej, powstałej z celowo rozdrobnionego drewna pierwotnego.
• Egzekwowanie zakazu spalania drewna niebędącego drewnem energetycznym w rozumieniu prawa w energetyce zawodowej.
• Ograniczanie wywozu drewna nieprzetworzonego poza Polskę. Sugerowane mechanizmy to dalsze zwiększenie preferencji wynikających z głębokości przerobu oraz tzw. „czynnika geograficznego” czyli preferencji w sprzedaży wynikających z przerobu w niewielkiej odległości od miejsca pozyskania drewna.
• Wprowadzenie prawnych regulacji normujących system recyklingu drewna poużytkowego w Polsce.
• Ułatwienia dla przywozu drewna poużytkowego do Polski, zniesienie administracyjnych barier powodujących traktowanie drewna jak odpadów niebezpiecznych.
• Szybsza przebudowa niektórych drzewostanów; zwiększenie pozyskania drewna poprzez selektywne obniżenie wieku rębności w monokulturowych drzewostanach zagrożonych skutkami zmian klimatycznych oraz w drzewostanach porolnych w pierwszym pokoleniu.
• Rozwój plantacji drzew szybko rosnących, rozwój agroleśnictwa, mobilizacja baz surowcowych przez intensyfikacja produkcji drewna „poza lasem” (działanie w długiej perspektywie, wymaga odpowiednich zachęt finansowych dla zrównoważenia presji rozwoju fotowoltaiki).
• Analiza wpływu zmiany stosunku podaży do popytu na ceny drewna oraz przygotowanie strategii zarządzania rynkiem.
• Uznanie drewna za surowiec strategiczny, niezbędny dla funkcjonowania przemysłu drzewnego w Polsce.

MKiŚ słusznie zauważa, że ograniczenia pozyskania drewna to szczególnie wyzwanie dla małych firm oraz firm przetwarzających drewno liściaste. Zapewne stąd, wskazano dodatkowe działania, minimalizujące zagrożenia w skali lokalnej:

• Wprowadzenie systemu dodatkowych preferencji zakupowych dla podmiotów przerabiających drewno w tym samym (lub sąsiednim) nadleśnictwie, w którym pozyskiwane jest drewno i nastąpiły ograniczenia jego podaży.
• Wprowadzenie bezpośrednich nisko oprocentowanych kredytów lub dopłat dla osób/przedsiębiorstw, których dotykają skutki wyłączeń. Stworzenie funduszu „kompensacyjnego”.

W osobnym punkcie ponownie wymienione zostały ryzyka społeczne dla lokalnych Zakładów Usług Leśnych (ZUL) i zakładów przetwarzających drewno:

• utrata miejsc pracy, spadek zyskowności lub upadek firm związanych z przetwórstwem drewna (gospodarką leśną),
• trudność w przekwalifikowaniu wysoko wyspecjalizowanych pracowników np. operatorów maszyn leśnych czy drwali i znalezieniu dla nich ofert podobnie płatnej pracy, straty spowodowanie brakiem możliwości wykorzystania specjalistycznych i bardzo drogich maszyn (harwestery, forwardery, urządzenia do przerobu drewna itp.) w pracach poza lasem,
• skupienie kosztów ochrony lasów na lokalnych społecznościach - osobach zatrudnionych w lokalnych firmach sektora leśno-drzewnego.

W tym zakresie wymieniono następujące działania minimalizujące:

• Ustalenie odpowiedniego horyzontu czasowego (rozdział III) i harmonogramu przeprowadzania wyłączeń,
• Przeprowadzenie analizy wpływu planowanych wyłączeń na poszczególne firmy w obrębie danego nadleśnictwa, co najmniej pół roku przed ogłoszeniem przetargów na usługi leśne na rok kolejny,
• Zastosowanie możliwości przesuwania pozycji cięć w ramach PUL (między latami). Przesunięcie pozycji cięć w ramach przyjętego etatu w nadleśnictwach, w których wprowadzono wyłączenia lub ograniczenia w pozyskaniu drewna oraz w nadleśnictwach ościennych,
• Bezpośrednie dopłaty dla osób/przedsiębiorstw, których dotykają skutki wyłączeń, stworzenie funduszu „kompensacyjnego”,
• Zmiana specyfikacji przetargowych w taki sposób, żeby obejmowała większe pakiety (minimum dwa lub trzy leśnictwa) i/lub ewentualnie okres dwóch lat, umożliwiając w ten sposób elastyczne reagowanie przedsiębiorstw na ograniczenia w pozyskaniu na mniejszych obszarach,
• Stosowanie kryteriów pozacenowych przez Lasy Państwowe w zakresie kontraktowania umów leśnych, w tym premiowanie: zatrudnienia na umowę o pracę, doświadczenia pracowników, dodatkowych kursów, kwalifikacji pracowników, nowszych lub bardziej wyspecjalizowanych maszyn, olejów biodegradowalnych do maszyn,
• Bezwzględne egzekwowanie przez nadleśnictwo w całym okresie obowiązywania umowy z ZULem zapisów w zakresie m.in. zgłoszonych leganie zatrudnionych pracowników i wypełniania kryteriów pozacenowych,
• Podjęcie prac nad wprowadzeniem certyfikacji firm leśnych, mającej na celu promowanie dobrych praktyk w ZULach,
• Zmiana systemu rozliczania prac leśnych, z obecnego w jednostkach naturalnych (nadleśnictwa płacą ZULom np. za metr pozyskanego drewna) na rozliczanie wg katalogu pracochłonności (nadleśnictwa płacą za roboczogodziny poświęcone na wykonanie pracy). Koszty związane ze zmianą warunków pracy (np. wynikające z wprowadzenie na danym terenie ograniczeń zwiększających pracochłonność) nie będą wówczas obciążać ZULi,
• Unikanie koncentracji w przestrzeni i w czasie dużych wyłączeń w pojedynczych nadleśnictwach, z wyjątkiem uzasadnionych przypadków przyrodniczych,
• Opracowanie we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej programów przekwalifikowania dla pracowników branży leśnej i drzewnej oraz wsparcie w poszukiwaniu nowych możliwości zatrudnienia.
• Wprowadzenie systemu dodatkowych preferencji zakupowych dla podmiotów przerabiających drewno w tym samym (lub sąsiednim) nadleśnictwie, w którym pozyskiwane jest drewno i nastąpiły ograniczenia jego podaży.
• Wprowadzenie bezpośrednich niskooprocentowanych kredytów lub dopłat dla osób/przedsiębiorstw, których dotykają skutki wyłączeń. Stworzenie funduszu „kompensacyjnego”.
• Wsparcie dla firm z sektora leśno-drzewnego w przebranżawianiu się, obejmujące programy szkoleniowe i wsparcie finansowe,
• Utrzymanie odpowiednio wysokiego poziomu pozyskania w lasach mniej cennych przyrodniczo i społecznie (co złagodzi różne potencjalne negatywne skutki, np. zapewniając rynek wtórny na specjalistyczne maszyny).

Kryteria wyboru obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych:

Obiekt Światowego Dziedzictwa UNESCO - Puszcza Białowieska
Puszcza Białowieska w granicach zadeklarowanych jako Obiekt Światowego Dziedzictwa UNESCO (część polska) na terenie zarządzanym przez Lasy Państwowe.

2. Proponowane nowe rezerwaty przyrody
-Proponowane rezerwaty z bazy danych przekazanej MKiŚ przez Klub Przyrodników (tzw. „shadow list”: 1569 rezerwatów o łącznej powierzchni ponad 335 tys. ha)

-Proponowane rezerwaty z listy Lasów Państwowych (209 rezerwatów)
-Propozycje oraz projekty procedowane przez Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska  

Na terenach wszystkich proponowanych rezerwatów nastąpi wstrzymanie cięć od 01.01.2025r. Okres wstrzymania obowiązywać będzie do końca 2027 roku i kończy się w przypadku braku potwierdzenia przez RDOŚ w tym terminie potencjału do utworzenia rezerwatu. Wyjątek stanowią drzewostany z gatunkiem panującym w wieku do 80 lat w planowanych rezerwatach bez zakończonej weryfikacji, w których LP  be∂ą mogą od 01.01.2026r. wykonywać zabiegi z zakresu hodowli lasu, po poinformowaniu RDOŚ i braku negatywnej opinii RDOŚ wydanej w ciągu 30 dni. Zabiegi te nie będą się wiązać z wycinaniem drzew starszych niż 120 lat.  

3. Starolasy
Pojęcie „starolasy” jest polskim tłumaczeniem „old-growth forests” w rozumieniu przyjętym w Strategii EU na Rzecz Różnorodności Biologicznej do 2030r., a zdefiniowanym w dokumencie wykonawczym do tej strategii. Oznacza ono drzewostan lub obszar lasu składający się z rodzimych gatunków drzew, którego struktura rozwinęła się głównie w wyniku naturalnych procesów i ma dynamikę odpowiadającą późnym fazom rozwojowym drzewostanów obserwowanym w lasach pierwotnych lub nieużytkowanych tego samego typu. Oznaki przeszłej działalności ludzkiej mogą być widoczne, ale stopniowo zanikają; albo są zbyt ograniczone by zakłócać naturalne procesy. Jak wskazuje MKIŚ, Strategia UE na Rzecz Różnorodności Biologicznej wymaga objęcia wszystkich starolasów ochroną ścisłą według definicji UE (dopuszcza się badania naukowe, zwalczanie gatunków obcych, prewencję katastrof naturalnych np. pożarów, nieniszczące formy rekreacji, ale wyklucza użytek gospodarczy).

Od 1. stycznia 2026r. powierzchnia ekosystemów leśnych chroniona w formie starolasów w Lasach Państwowych poza rezerwatami powinna być nie mniejsza niż 1%, a od 1. stycznia 2027r. nie mniejsza niż 2% powierzchni lasów w Polsce. Dobór powierzchni powinien uwzględniać możliwie równomierny rozkład przestrzenny w skali kraju. Pulę drzewostanów umożliwiającą realizacje powyższych celów.  Lasy Państwowe zabezpieczą od 1. stycznia 2025r. (ok. 142 tys. ha)

4. Drzewostany położone wzdłuż brzegów naturalnych cieków i zbiorników wodnych i źródlisk.
Drzewostany w buforze 30 m od brzegu cieków naturalnych i zbiorników wodnych (naturalnych; sztucznych na wodach płynących) i źródlisk. Można zaliczyć także drzewostany w szerszym buforze uzasadnionym fizjograficznie, np. zasięgiem zalewu, stromym zboczem doliny (wyłączenie po granicach naturalnych, jednak nie węższe niż 30 m).

5. Siedliska bagienne lub łęgowe
Drzewostany na siedliskach Bb, BWGb, BGb, BMb, BMGb, LMb, Lł, Lłwyż, LłG, Ol, OlJ, OlJG, OlJwyż oraz drzewostany na glebach torfowych w obrębie innych typów siedliskowych lasu – z wyjątkiem lasów o ewidentnie sztucznym składzie gatunkowym

6. Obszary dla zachowania łączności ekologicznej na przebiegu korytarzy ekologicznych
Wydzielenia sąsiadujące bezpośrednio z górnymi i dolnymi przejściami dla zwierząt dużych i średnich, jak również wskazane przez Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska obszary w obrębie korytarzy ekologicznych.

7. Drzewostany referencyjne, nieobjęte gospodarką leśną
Obecne lub do niedawna istniejące „ekosystemy referencyjne” / „obszary nieobjęte gospodarowaniem (ONG)” / „ostoje ksylobiontów” wyznaczone przez Lasy Państwowe.  

8. Drzewostany zachowawcze
Drzewostany zachowawcze zewidencjonowane w Systemie Informatycznym Lasów Państwowych (SILP).

9. Drzewostany położone na wyspach
Drzewostany położone na wyspach mniejszych niż 100 ha.

10. Enklawy śródpolne
Enklawy śródpolne to niewielkie drzewostany znajdujące się wśród gruntów rolnych. Obszary uznane za enklawy śródpolne zgodnie z definicją muszą w ujęciu ewidencji gruntów stanowić grunty leśne (Ls) otoczone gruntami rolnymi (R, Ł, Ps, S, Br, Lzr, Wsr, W, N), dopuszcza się także powierzchnie między gruntami rolnymi i wodą. Do enklaw śródpolnych zaliczamy obszary o powierzchni nie przekraczającej 4 ha.

11. Siedliska przyrodnicze (także poza obszarami Natura 2000)
Leśne siedliska przyrodnicze o znaczeniu dla Unii Europejskiej, czyli ujęte w zał. I dyrektywy siedliskowej i powtórzone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty

12. Drzewostany w parkach krajobrazowych których charakter jest kluczowy dla ochrony krajobrazów leśnych
Obszary, które zostaną wskazane przez Dyrektorów Parków Krajobrazowych i Dyrektorów Zespołów Parków Krajobrazowych, wg wytycznych kierunkowych MKiŚ.   

13. Użytki ekologiczne
Użytki ekologiczne to zgodnie z art. 6 i art. 42 Ustawy o Ochronie Przyrody (Dz.U. z 2023 r. poz. 1336) prawnie chronione formy ochrony przyrody o szczególnych walorach przyrodniczych, które mają na celu zachowanie różnorodności biologicznej i unikalnych ekosystemów. Mogą obejmować różnorodne formy środowiska, takie jak bagna, torfowiska, małe zbiorniki wodne, zadrzewienia śródpolne, murawy kserotermiczne czy inne cenne siedliska przyrodnicze.

14. Powierzchnie wyznaczone przez Lasy Państwowe do objęcia szczególną ochroną
Obszary w których zostało wskazane jako grupa rodzajów powierzchni: „objęte szczególną ochroną”. Powierzchnie te są zewidencjonowane w SILP jako kod rodzaju powierzchni „SZCZ CHR”. Są to grunty nieobjęte żadną ochroną prawną, ale ważne dla lasu ze względu na funkcję jaką pełnią. Np. grunty, na których rosną zagrożone gatunki roślin.  

15. Zalewiska
Obszary zalewane na skutek działalności przyrody, np. w wyniku działalności bobrów (budowa tam). Obszary zalewane na skutek działalności antropogenicznej, np. zaprzestania działalności górniczej i zmian w układzie hydrologicznym. Charakteryzują się zatrzymaniem wód na skutek naturalnych przeszkód lub warunków terenowych, które prowadzą do tworzenia zbiorników o różnej wielkości i głębokości. Wyznaczając zalewiska należy brać pod uwagę trwałe zmiany w roślinności wynikające z obecności wody, np. gdy zalew utrzymuje się przez czas dłuższy niż 1 rok albo gdy zalewanie powtarza się regularnie, w stopniu utrudniającym gospodarowanie.

16. Bagna
Powierzchnie nieleśne w których jako rodzaj powierzchni w SILP wskazano „BAGNO”. Bagna to specyficzny rodzaj powierzchni, który charakteryzuje się wysoką wilgotnością gleby i często występowaniem wody stojącej lub wolno płynącej.

17. Lasy na stromych stokach lub wąwozach
Lasy na stromych i bardzo stromych stokach. Identyfikacja obejmuje sam stok o określonych cechach, tj. odpowiednio stromy fragment terenu, w jego rzeczywistych granicach określonych na podstawie mapy spadków – pochodnej numerycznego modelu terenu (nie na podstawie obliczeń średniego spadku dla wydzielenia). Środkiem wzmocnienia ochrony należy objąć także wąskie dna wąwozów lub wąskie grzbiety między sąsiadującymi stokami (identyfikacja techniczna: jeżeli 30 m bufory od poligonu stoków nakładają się na siebie lub identyfikacja w terenie). Nie jest konieczne wyłączanie terenu o mniejszym nachyleniu w tym samym wydzieleniu drzewostanowym.

18. Obszary, które zostały wyznaczone jako strefy ochrony stanowisk, ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania gatunków
Strefy ochrony stanowisk, ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania gatunków chronionych, wyznaczone na podstawie przepisów o ochronie przyrody oraz obszary które były wyznaczone jako takie strefy (także po ewentualnym ich opuszczeniu przez gatunek, który był powodem wyznaczenia): całoroczne; okresowe dla niedźwiedzi.

19. Inne drzewostany
Drzewostany i siedliska nieobjęte innymi kategoriami, np. starodrzewy, urwiska, wychodnie skalne, drzewostany na wydmach, ostoje występowania gatunków starych lasów (reliktów puszczańskich), ksylobiontów i epifitów reprezentowanych przez cenne gatunki porostów, grzybów, mchów i chrząszczy, rzadkie w skali Polski lub danego regionu geograficznego zbiorowiska leśne, naukowo opisane: centra różnorodności biologicznej oraz fragmenty siedlisk gatunków zagrożonych lub narażonych na wyginięcie, dla których ochrona bierna lub czynna będzie skutecznym działaniem ochronnym - co znajdzie potwierdzenie w wynikach badań naukowych oraz inwentaryzacji przyrodniczej.

20. Drzewostany, które powinny być wyłączone z użytkowania w celu zapewnienia ochrony w obszarach Natura 2000
Drzewostany kluczowe dla osiągnięcia właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków w obszarach Natura 2000. RDOŚ wskazują, jakie drzewostany powinny być wyłączone z użytkowania w celu zapewnienia ochrony obszarów Natura 2000.  

21. Otuliny wokół bagien
Pas drzewostanu o szerokości co najmniej 25m, zabezpieczający wrażliwe i cenne ekosystemy bagienne.

22. Szczególnie cenne puszcze i kompleksy leśne
Najcenniejsze zwarte przestrzennie obszary krajowego dziedzictwa przyrodniczego, wymagające indywidualnych reguł planowania na poziomie całych kompleksów leśnych, a nie pojedynczych drzewostanów.  

Kryteria wyboru i potrzeby tymczasowego zabezpieczenia obszarów o szczególnych funkcjach społecznych

Lasy kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnych społeczności np. przyrodniczo, kulturowo, edukacyjnie, historycznie, religijnie
Podstawą zastosowania kryterium jest głos zainteresowanej społeczności (wyrażany w różnych formach), odwołujących się do wymienionych aspektów tożsamości kulturowej. Wymóg nie powinien być interpretowany wg granic administracyjnych, tj. należy mieć świadomość, że las ważny dla społeczności może być położony w innej gminie.

2. Lasy intensywnie użytkowane rekreacyjnie lub turystycznie
Kryterium należy interpretować z uwzględnieniem różnych form rekreacji i turystyki. Intensywność użytkowania rekreacyjnego lub turystycznego może mieć wymiar ilościowy (liczba ludzi) lub jakościowy (unikatowe możliwości aktywności).  

3. Tereny leśne w sąsiedztwie ośrodków wypoczynkowych, hoteli, sanatoriów, spa, campingów
"Sąsiedztwo" należy interpretować jako przeciętny zasięg spacerów gości tych obiektów.

4. Lasy położone w sąsiedztwie zwartej zabudowy, w szczególności wokół dużych ośrodków miejskich
Kompleksy leśne (i inne powiązane ekosystemy półnaturalne i naturalne) wokół miasta, niezależnie od granic administracyjnych dzielących las (np. zielone pierścienie miast), w skład których wchodzą wszystkie obszary, na których sąsiadujące miasto determinuje procesy społeczne i urbanizacyjne, jako że jedną z funkcji pierścienia jest ich kontrolowanie.

5. Lasy uzdrowiskowe lub użytkowane w celach zdrowotnych
Strefy uzdrowiskowe A, B (zgodnie z ustawą o lecznictwie uzdrowiskowym) i C (wg uchwał gmin) oraz lasy użytkowane w celach zdrowotnych lub kuracyjnych.
 
6. Obszary cenne z punktu widzenia usług ekosystemów dla lokalnej społeczności
Zgłoszone przez lokalne społeczności, np. ze względu na ochronę przed hałasem i/lub zanieczyszczeniami, filtrowanie powietrza, estetykę krajobrazu, charakter dominanty przestrzennej, mikroklimat, zapobieganie skutkom ekstremalnych zjawisk pogodowych (np. osuwiska, powodzie).
 
7. Obszary istotne dla zaopatrzenia w wodę lokalną społeczność
Strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody w rozumieniu ustawy Prawo wodne, a jeśli nie są wyznaczone – obszary alimentacji faktycznie istniejących ujęć wody, rozumiane analogicznie do zasad wyznaczania stref ochrony. Nie dotyczy poboru wód niezgodnie z prawem   

Odpowiednie zmiany (modyfikacje, ograniczenia lub wyłączenia) w prowadzeniu gospodarki na obszarach lasów o szczególnych funkcjach społecznych powinny być wprowadzone do odpowiednich Planów Urządzenia Lasu. MKIŚ zakłada pilne, tymczasowego zabezpieczenia takich lasów, nie czekając na rewizję PUL.

Zasady gospodarowania w lasach o szczególnych walorach przyrodniczych i społecznych

Przyjmuje się, że właściwy sposób zagospodarowania takich lasów będzie wymagał wyłączeń, ograniczeń lub modyfikacji gospodarki leśnej.  

I. Wyłączenie z użytkowania (z pozyskania drewna)
Brak pozyskania drewna, pozostawianie drzew aż do naturalnej śmierci i ich rozkładu.

II. Ograniczenia użytkowania (pozyskania drewna)
Większość (min. 50%) dojrzałego drzewostanu nie jest pozyskiwana; pozostaje aż do naturalnej śmierci drzew i ich rozkładu

III. Modyfikacje gospodarki leśnej
Większość dojrzałego drzewostanu jest pozyskiwana, ale w sposób ograniczający negatywny wpływ na wartości przyrodnicze i społeczne.

Harmonogram wdrożenia

Planowany przez MKiŚ harmonogram wskazuje minimalne progi do osiągnięcia w kolejnych latach realizacji procesu, wg procentu powierzchni leśnej znajdującej się w obecnie w zarządzie Lasów Państwowych, w tym powierzchni które znajdą się w obszarze nowych i rozszerzanych parków narodowych:

HarmonogramFot. MKiŚ