Nowy projekt rozporządzenia dot. drewna energetycznego

20. lutego 2015r. po kilku latach prac uchwalono ustawę o odnawialnych źródłach energii (OZE). Jednym z elementów ustawy była wypracowana w toku wieloletniej debaty definicja drewna pełnowartościowego, którego spalanie przez energetykę zawodową nie było zaliczane do wytwarzania „zielonej energii”. Niestety już wiosną 2016r. posłowie Prawa i Sprawiedliwości motywowani przez Lasy Państwowe doprowadzili do nowelizacji ustawy. Zamiast pojęcia drewna pełnowartościowego, wprowadzono pojęcie drewna energetycznego.

-W porozumieniu z Lasami Państwowymi chcemy uzyskać dodatkowy czynnik do wykorzystania, który wprowadza ta poprawka. Tego brakowało i prosimy o uzupełnienie. - brzmiało jedyne uzasadnienie jakie dla zmiany ustawy przedstawiono podczas obrad komisji, na której wprowadzenie poprawki zaakceptowano.

Według znowelizowanej ustawy o OZE, drewno energetyczne zdefiniowano jako surowiec drzewny, który ze względu na cechy jakościowo-wymiarowe posiada obniżoną wartość techniczną i użytkową uniemożliwiającą jego przemysłowe wykorzystanie, a także surowiec drzewny stanowiący biomasę pochodzenia rolniczego. Ustawa nie doprecyzowała dokładnie tych cech, nakładając obowiązek ich uszczegółowienia w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw klimatu oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki.  

Zgodnie z zapisami ustawy o odnawialnych źródłach energii rozporządzenie ministra określające cechy jakościowo-wymiarowe drewna energetycznego, powinno być opublikowane jeszcze w 2016r. Pomimo, że zapisy ustawy w tym zakresie obowiązują od 1. stycznia 2017r., do dzisiaj kolejni ministrowie odpowiedniego rozporządzenia nie opublikowali. (W okresie od 1. lipca 2020r. do dnia 31. grudnia 2021r. w ustawie OZE znajdowała się czasowa definicja drewna energetycznego wprowadzona pod pretekstem epidemii COVID-19. Zapisy tego przepisu były nieprecyzyjne i urągające zasadom tworzenia prawa.)

Warto zauważyć, że przez blisko 8 lat braku odpowiedniego rozporządzenia, znaczna część firm wykorzystujących biomasę drzewną do produkcji energii, wciąż stosowała się do wymagań określonych we wcześniej obowiązujących przepisach.

02. lipca br. Ministerstwo Ministra Klimatu i Środowiska opublikowało na stronach Rządowego Procesu Legislacyjnego projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych cech jakościowo-wymiarowych drewna energetycznego. Projekt ten, to w zasadzie powrót do definicji „drewna niepełnowartościowego” obowiązującej do końca 2016r.

Niestety wbrew wcześniejszym zapewnieniom przedstawicieli ministerstwa Klimatu i Środowiska o postawieniu tamy spalaniu drewna przez energetykę zawodową, zaproponowane przepisy są łagodniejsze, niż wówczas obowiązujące. Sama treść przepisu sprawia wrażenie niedopracowanego, a dodatkowo część jego zapisów jest nieprecyzyjna, co ułatwić może nadużycia, którym teoretycznie mają przeciwdziałać. Kuriozalne stwierdzenia natomiast znaleźć można w uzasadnieniu do rozporządzenia i ocenie skutków regulacji (OSR).

Autorzy dokumentu m.in. wskazują, że „przy ustalaniu cech jakościowo-wymiarowych drewna energetycznego wzorowano się pomocniczo na zasadach zawartych w klasyfikacji jakościowo-wymiarowej surowca drzewnego określonej w Polskiej Normie PN-93/D-02002 (Surowiec drzewny -- Podział, terminologia i symbole), która hierarchizuje ten surowiec względem jakości i wymiarów, i jest emanacją koncepcji kaskadowego wykorzystania surowca drzewnego. Ma to istotne znaczenie w szczególności w odniesieniu do drewna okrągłego i łupanego, co do którego istnieje potencjalna konkurencja rynkowa”. Warto zauważyć, że norma ta, opracowana w 1993r., została przez PKN wycofana w 2003r.

„Funkcją rozporządzenia jest eliminacja, zgodnie z ww. przepisem ustawy o odnawialnych źródłach energii, zjawiska spalania w energetyce zawodowej drewna, które może zostać wykorzystane przemysłowo w inny, bardziej korzystny gospodarczo sposób. Projektowane rozporządzenie ma służyć racjonalizacji i optymalizacji gospodarki drewnem, a także odpowiadać społecznemu oczekiwaniu, aby drewno możliwe do wykorzystania w bardziej korzystny ekonomicznie sposób nie było spalane w energetyce zawodowej. Przyjęty zabieg jest też korzystny z perspektywy ochrony środowiska,
zmniejszając presję na wyręb lasów ze strony energetyki zawodowej” - wskazuje MKiŚ. Czy faktycznie rozporządzenia w przedstawionej przez MKiŚ formie może spełnić powyższe założenia?

W przypadku drewna okrągłego, w rozporządzeniu łagodniej potraktowano m.in. krzywizny (było 12 cm jest 10 cm) oraz zgniliznę miękką (było co najmniej 30% powierzchni przekroju, obecnie wystarczy jej obecność bez wymogów procentowych). Oznacza to, że do drewna energetycznego będzie można zaliczyć większą ilość surowca drzewnego.

Pomimo, iż w uzasadnieniu wskazano, że rozporządzenie „nie dopuszcza, aby możliwe było przetworzenie drewna pełnowartościowego, w szczególności przez zmielenie, zrębkowanie czy poddanie innemu mechanicznemu lub chemicznemu procesowi, w celu jego spalania jako drewno energetyczne”, w samej treści rozporządzenia nie znajdujemy takie zakazu. Wygląda na to, że twórcy rozporządzenia zapewne nie zauważyli, że po nowelizacji ustawy OZE w 2016r. wykreślono z niej odpowiedni zapis, który takiego działania zakazywał.

W rozporządzeniu, pomimo powołaniu się w uzasadnieniu na stosowanie zasady kaskadowego wykorzystania surowca drzewnego, nie uwzględniono również postulatów przemysłu płyt drewnopochodnych i papierniczego. Wnosiły one o wyłączenie ze spalania produktów ubocznych powstałych z przetworzenia drewna np. trocin, zrębek czy zrzyn, które są dla nich pełnowartościowym surowcem. Zdaniem pracowników Ministerstwa Klimatu i Środowiska surowiec taki „posiada z zasady obniżoną wartość techniczną i użytkową ograniczającą lub uniemożliwiającą ze względów ekonomicznych jego przemysłowe wykorzystanie”. Niestety nie podano żadnego uzasadnienia takiego twierdzenia.

Za drewno energetyczne projektowane rozporządzenie uznawać będzie także surowiec drzewny pozyskany z upraw energetycznych. W odniesieniu do takiego surowca kwalifikacja taka będzie możliwa po spełnieniu jakiejkolwiek cechy jakościowo-wymiarowej. W żaden sposób nie wskazano jednak jak dokumentować pochodzenie takiego drewna.

Pomimo, że celem ustawy i rozporządzenia jest ograniczenie spalania drewna, które może być wykorzystane przez przemysł, w ocenie skutków regulacji przeczytać możemy, iż nowy przepis:

- zwiększy bazę odbiorców surowca drzewnego Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe oraz możliwości sprzedaży drewna posiadającego obniżone wartości techniczne i użytkowe dla przemysłu - czyli wbrew założeniom ustawy o OZE, po wprowadzeniu nowego rozporządzenia zwiększy się ilość drewna energetycznego;

- właściciele lasów, zarządcy lasów i terenów zadrzewionych, właściciele i zarządcy upraw rolnych odnotują zwiększenie możliwości sprzedaży drewna posiadającego obniżone wartości techniczne i użytkowe dla przemysłu - ponownie założono skutek przeciwny do założeń ustawy o OZE;

- zwiększy dostępność drewna pełnowartościowego dla przemysłu drzewnego, (poprawi sytuację przedsiębiorstw przemysłu drzewnego korzystających z drewna dotychczas wykorzystywanego w energetyce zawodowej, gdyż zwiększy dla nich podaż tego drewna i zmniejszy konkurencję o nie ze strony energetyki zawodowej) - nie wiadomo jak to założenie ma zostać zrealizowane, przy jednoczesnym złagodzeniu wymagań wobec drewna energetycznego;

- zwiększenie podaży drewna pełnowartościowego pozwoli na zmniejszenie presji cenowej na produkty przemysłu drzewnego, a zatem na wydatki obywateli i gospodarstw domowych. Ułatwi też nabywanie drewna dotychczas wykorzystywanego w energetyce - ponownie nasuwa się pytanie w jaki magiczny sposób zwiększy się podaż drewna pełnowartościowego, pod wpływem zmniejszenia wymagań dla drewna energetycznego?

- określi bazę biomasy związanej z surowcem drzewnym na cele energetyczne dla wytwórców energii ze źródeł odnawialnych bazujących na biomasie (zarówno energetyka zawodowa, jak i przemysłowa).

Twórcy rozporządzenia zakładają też, że będzie miało ono korzystny wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców z sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorców oraz na rodzinę, obywateli, gospodarstwa domowe, osoby starsze i niepełnosprawne. Będzie miało pozytywny wpływ na rynek pracy, gdyż zapewni zwiększenie dostępności surowca dotychczas wykorzystywanego w energetyce zawodowej dla przemysłu drzewnego, co ułatwi jego rozwój, a w konsekwencji zwiększy popyt na pracę w tym sektorze. Szczegółowe określenie cech jakościowo-wymiarowych wpłynie też na optymalizację i racjonalizację wykorzystania surowca drzewnego. Zmniejszeniu ulegnie presja ze strony energetyki zawodowej na wyręb lasów (faktyczne pozbawianie terenu istniejących zadrzewień), zatem będzie to miało pozytywny wpływ na lesistość, lasy jako ekosystemy, a w konsekwencji na ochronę środowiska.

Jeśli ktoś się zastanawia na podstawie jakich badań czy analiz takie założenia przyjęto, to z dokumentacji załączonej do projektu rozporządzenia wynika, że takowych nie było. Choć w  sumie po co się nimi przejmować, kiedy nie zaplanowano też żadnego pomiaru efektów wdrożenia nowego przepisu.  

Projekt Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 27. czerwca 2024r. w sprawie szczegółowych cech jakościowo-wymiarowych drewna energetycznego.

Na podstawie art. 119a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1436, 1597, 1681 i 1762 oraz z 2024 r. poz. 834) zarządza się, co następuje:

§ 1. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:
1) brunatnica – widoczną na czole drewna brunatną, niejednolitą zmianę barwy drewna o zmiennej intensywności, wywołaną przez grzyby;
2) długość drewna – najkrótszą odległość między czołami drewna albo czołem drewna a oznaczeniem rozgraniczającym klasy jakości w sztuce drewna;
3) drewno łupane – drewno powstałe w wyniku rozdzielenia drewna okrągłego wzdłuż włókien drewna;
4) drewno okrągłe – drewno pozyskane w stanie okrągłym lub zbliżonym do okrągłego, z  zachowaniem kształtu pobocznicy pnia drewna lub elementów korony drzewa;
5) karpa – system korzeniowy drzewa wraz z pniakiem;
6) krzywizna jednostronna drewna – odchylenie osi podłużnej pnia drewna od linii prostej posiadające jedną strzałkę wygięcia;
7) krzywizna wielostronna drewna – odchylenie osi podłużnej pnia drewna od linii prostej posiadające co najmniej dwie strzałki wygięcia na wielu płaszczyznach;
8) średnica dolna drewna – średnicę grubszego końca sztuki drewna;
9) średnica górna drewna – średnicę cieńszego końca sztuki drewna;
10) zaparzenie – zmianę barwy drewna powstałą w wyniku biochemicznych zmian treści komórek miękiszowych drewna, widoczną na przekroju czołowym pnia drewna w postaci drobnych plam, które w dalszym rozwoju powiększają się, tworząc jednolitą zwartą powierzchnię;
11) zgnilizna miękka drewna – widoczny na czole drewna lub pobocznicy pnia drewna rozkład komórek drewna wywołany przez grzyby, objawiający się zmianą barwy lub struktury drewna o różnym nasileniu;
12) zwęglenie – opalenie lub nadwęglenie czoła drewna okrągłego lub pobocznicy pnia drewna w wyniku uszkodzenia pnia drewna ogniem.

§ 2. W przypadku surowca drzewnego występującego jako drewno okrągłe lub drewno łupane określa się następujące cechy jakościowo-wymiarowe drewna energetycznego:
1) średnica dolna mniejsza niż 5 centymetrów bez kory lub 7 centymetrów w korze, bez względu na długość drewna, albo długość drewna do 3 metrów i średnica górna równa lub większa niż 5 centymetrów bez kory lub 7 centymetrów w korze, oraz
2) wystąpienie co najmniej jednej z następujących wad drewna:
a) krzywizna jednostronna drewna wynosząca co najmniej 10 centymetrów na całej długości drewna,
b) krzywizna wielostronna drewna wynosząca co najmniej połowę krzywizny jednostronnej drewna,
c) zgnilizna miękka drewna,
d) brunatnica obejmująca co najmniej 50% powierzchni przekroju jednego z czół drewna,
e) zaparzenie obejmujące co najmniej 50% powierzchni przekroju jednego z czół drewna,
d) zwęglenie obejmujące co najmniej 50% powierzchni sztuki drewna.

§ 3. W przypadku surowca drzewnego, którego przemysłowe wykorzystanie jest ekonomicznie nieuzasadnione ze względu na jego obniżoną wartość techniczną i użytkową, występującego jako:
1) pozostałości drzewne z leśnictwa, których ze względów jakościowych nie można przyporządkować do innych sortymentów drewna, pozostające na powierzchni cięć, związane z procesem ścinki drzew i krzewów oraz manipulacji surowca drzewnego,
2) pozostałości drzewne z produkcji rolniczej,
3) produkty uboczne powstałe z przetworzenia drewna, niezanieczyszczone substancjami niewystępującymi naturalnie w drewnie, powstające w zakładach przerobu drewna, w postaci kory, strużyn, odziomków pomanipulacyjnych, wałków połuszczarskich, trocin, wiórów, zrębków, zrzyn lub szczap,
4) odpady powstałe z przetworzenia drewna lub odpady drewnopochodne – każda cecha jakościowo-wymiarowa pozwala na jego uznanie za drewno energetyczne.

§ 4. W przypadku surowca drzewnego pozyskanego z upraw energetycznych każda cecha jakościowo-wymiarowa pozwala na jego uznanie za drewno energetyczne.

§ 5. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


Projekt rozporządzenie wydanego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska jako ministerstwem wiodącym przy współpracy Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu: Mikołaj Dorożała - Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Główny Konserwator Przyrody.