Projekt nowych warunków technicznych dla kłód liściastych

Warunki techniczne dla drewna wielkowymiarowego kłodowanego liściastego po raz pierwszy zostały zastosowane podczas prac związanych z usuwaniem skutków klęski w 2017 roku na obszarach Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku, Toruniu, Poznaniu i Szczecinku. Wprowadzone wówczas warunki techniczne umożliwiły pozyskiwania drewna liściastego przez maszyny wielooperacyjne usprawniając proces pozyskiwania drewna.

Kolejnym krokiem było wprowadzenie drewna wielkowymiarowego kłodowanego liściastego do zbioru warunków technicznych stosowanych w obrocie surowcem drzewnym we wszystkich jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych na mocy Zarządzenia nr 51 z 30. września 2019 roku. Stosowanie sortymentów kłodowanych związane jest z mechanizacją prac leśnych i w miarę zmian technologicznych oraz organizacyjnych w tym procesie warunki techniczne również powinny ewoluować.

W uzasadnieniu do przedstawionego projektu, Lasy Państwowe napisały, że propozycja zmian w warunkach technicznych na drewno wielkowymiarowe kłodowane liściaste związana jest z koniecznością reagowania na potrzeby rynku drzewnego w powiązaniu z możliwościami mechanizacji prac leśnych oraz rosnącymi kosztami pracowniczymi. Technologia pozyskiwania, w której dominującą rolę odgrywają harwestery, pozostaje nie bez znaczenia dla sortymentacji.

Obecnie około 50% drewna pozyskiwane jest z wykorzystaniem maszyn wielooperacyjnych; należy spodziewać się jedynie wzrostu tej wartości.Tendencje zmian dążą do uproszczeń w zasadach pomiaru, z pomiaru posztucznego i w sztukach grupowo, w kierunku pomiaru drewna w stosach. Zatem rewizja warunków technicznych jest kluczowa dla racjonalnego połączenia możliwości zwiększenia wydajności pracy w lesie z jakością nie ograniczającą przemysłowego wykorzystania drewna.

Zgodnie z koncepcją zapoczątkowaną we wcześniejszych latach drewno wielkowymiarowe kłodowane liściaste to surowiec przeznaczony do pozyskania z wykorzystaniem technologii mechanicznej. Przewiduje się uzyskiwanie ww. sortymentu w ramach cięć rębnych w drzewostanach mieszanych,z dominującym udziałem gatunków iglastych, w których drzewa liściaste cechuje średnia jakości techniczna oraz w ramach cięć przedrębnych począwszy od III klasy wieku.

Jak informują Lasy Państwowe, przedstawiony projekt Warunków Technicznych na drewno wielkowymiarowe kłodowane liściaste powstał w oparciu o opinie i uwagi zebrane w czasie prowadzonych w 2023 roku wizyt studyjnych w 6 krajowych zakładach nabywających i przetwarzających surowiec wielkowymiarowy kłodowany liściasty. Ich celem było zgromadzenie niezbędnej wiedzy dotyczącej możliwości przetwarzania surowca liściastego, oczekiwań odbiorców, ograniczeń technologicznych w przetwórstwie drzewnym oraz wymagań jakościowych co do wytwarzanych produktów.  W okresie 2021-2023 ogółem sprzedano w PGL LP ponad 192 tys. m3 surowca wielkowymiarowego kłodowanego liściastego, z czego ww. firmy zakupiły ponad 35 tys. m3, co stanowi więcej niż 18% ogólnej ilości.

Zaprezentowane zmiany w warunkach technicznych koncentrują się na określaniu jakości sortymentów z wykorzystaniem wad widocznych na czołach sztuk, ze względu na ograniczoną możliwość oceny wad występujących na pobocznicy.

Przewiduje się wyłącznie pomiar ilości drewna w stosach. Utrzymano wyrabianie surowca w dwóch osobnych klasach jakości C i D, przy czym:
1) klasa C – stanowi ofertę obejmującą surowiec kłodowany o minimalnych cechach jakościowo-wymiarowych pozwalających na podjęcie decyzji przez kupującego w zakresie wykorzystania do przerobu mechanicznego (np. tarcica, fryzy itp.);
2) klasa D – stanowi ofertę obejmującą surowiec kłodowany o jakości pozwalającej na podjęcie decyzji przez kupującego odnośnie wykorzystania w sposób odmienny niż produkcja elementów tartych.

W stosunku do obecnie funkcjonujących warunków technicznych rozszerzono dopuszczalny zakres długości wyrabianych kłód z 3 do 4 metrów, przy czym zachowano układ długości standardowych oraz zwiększono zakres średnicy górnej dla klasy jakości D.

Dla surowca dębowego określono jakość w zakresie zgnilizny zewnętrznej i chodników owadzich odnosząc się do strefy drewna bielastego.

Zdaniem Lasów Państwowych, powyższe zmiany zwiększą dostępność surowca wielkowymiarowego, którego jakość pozwala na mechaniczny przerób ograniczając ilość drewna średniowymiarowego. Ze względu na istotne zmiany przewiduje się sprzedaż sortymentu wykreowanego w oparciu o nowe warunki techniczne początkowo jedynie za pośrednictwem aplikacji e-drewno. W okresie przejściowym funkcjonować będą dwie grupy handlowo-gatunkowe dla drewna wielkowymiarowego kłodowanego liściastego związane z różnymi warunkami technicznymi.

Projekt nowych warunków technicznych dla kłód liściastychFot. Lasy Państwowe

Projekt nowych warunków technicznych dla kłód liściastychFot. Lasy Państwowe

• Rozszerzenie warunków technicznych dot. kłód liściastych na wszystkie gatunki drewna liściastego (dotychczas: buk, olsza, brzoza, dąb (w tym dąb czerwony), topola i osika) - poszerzenie oferty gatunkowej drewna kłodowanego.
• Obniżenie jakości okrzesywania dla kłód w klasie D - możliwe utrudnienia technologiczne w przerobie.
• Zniesienie limitu maksymalnej średnicy w górnym końcu bez kory dla kłód w klasie D (dotychczas: ograniczenie do 32 cm) - większe zróżnicowanie średnicy kłód w dostawie, możliwa konieczność dodatkowego sortowania.
• Zmiana współczynnika mp w korze na na m3 bez kory (było 0,63 dla buka oraz 0,6 dla pozostałych gatunków; jest  0,63 dla buka i graba oraz 0,57 dla pozostałych) - wzrost wydajności materiałowej.
• Obniżono minimalną średnicę kłód w klasie D z 18 cm do 14 cm - spadek wydajności produkcji, większe zróżnicowanie średnicy kłód w dostawie, możliwa konieczność dodatkowego sortowania.
• Zwiększenie maksymalnej długości kłód z 3 m do 4 m - jeśli długość kłód będzie można ustalić przed zakupem, zaistnieje możliwość lepszego dopasowania surowca do potrzeb.
• Zwiększenie maksymalnej średnicy sęków zdrowych dla kłód w klasie C (było 10 cm jest bez ograniczenia) - obniżenie jakości surowca, spadek jakości wyrobów.
• Zwiększenie maksymalnej średnicy sęków zepsutych dla kłód (w klasie C było 8 cm - jest 10 cm, w klasie D było 10 cm i 15 cm dla dębu - jest bez ograniczeń) - obniżenie jakości surowca, spadek jakości produktów.
• Zwiększenie liczby dopuszczalnych pęknięć - (było jedno pęknięcie w klasie C i D - jest  po jednym na każdym czole i jedno pęknięcie mrozowe (boczne) w klasie C oraz bez limitu w klasie D), dodatkowo wprowadzono zapis, że odłupów do 1/10 średnicy nie bierze się pod uwagę - obniżenie jakości surowca - spadek wydajności materiałowej.
• Krzywizna - przy tej wadzie usunięto rozgraniczenie na krzywiznę jedno- i wielostronną ograniczając tylko jej wielkość. W przypadku kłód w klasie C oznacza to wzrost dopuszczalnej krzywizny wielostronnej z 2 do 4 cm/1m, w klasie D oznacza wzrost krzywizny jednostronnej z 5 do 12 cm/1m oraz wielostronnej z 3 do 12 dm/1m - spadek jakości surowca - gorsza wydajność materiałowa.
• Zabitki - w klasie C były dopuszczalne do 12 cm na jednym z czół, według nowego projektu nie bierze się ich pod uwagę - obniżenie jakości surowca, spadek jakości produktów.
• Wielordzenność - w klasie C była niedopuszczalna, według nowego projektu nie bierze się tej wady pod uwagę - obniżenie jakości surowca, spadek jakości produktów.
• Zaparzenie - w klasie C było dopuszczalne do 1/3 powierzchni czół, według nowego projektu dopuszczalne do 1/2 pow. czół - obniżenie jakości surowca, spadek jakości produktów.
• Zgnilizna wewnętrzna i rozproszona - w klasie C była dopuszczalna do 1/2 średnicy czoła, a w klasie D do 1/2 średnicy czoła, według nowego projektu w klasie C zgnilizna rozproszona może przekraczać 1/3 średnicy czoła, jeśli nie przekracza 10% jego powierzchni. W klasie D zgnilizna twarda bez ograniczeń, miękka do 40% powierzchni czół  - obniżenie jakości surowca, spadek wydajności materiałowej.
• Zgnilizna huby - w klasie D była dopuszczalne, według nowego projektu zgnilizna twarda bez ograniczeń, miękka do 40% powierzchni czół - niewielki wzrost jakości surowca, dla niektórych wyrobów może zwiększyć wydajność materiałową.
• Zgnilizna zewnętrzna - w klasie C była dopuszczalna na 1/4 obwodu do 1/10 średnicy, według nowego projektu dopuszczalna do 1/10 średnicy, a w przypadku drewna dębowego dopuszczalna w bielu bez ograniczeń. W klasie D była dopuszczalna do 1/10 średnic według nowego projektu dopuszczalna bez ograniczeń - obniżenie jakości surowca, spadek wydajności materiałowej.
• Chodniki owadzie głębokie - dla drewna dębowego dopuszczono obecność w bielu bez ograniczeń - obniżenie jakości surowca, spadek wydajności materiałowej.
  
• Uszkodzenia technologiczne czołowe -  w klasie C były dopuszczalne na jednym z czół do 1/5 średnicy czoła, a w klasie D 1/3 średnicy czoła, według nowego projektu w klasie C dopuszczalne na jednym z czół do 1/5 średnicy czoła, a w klasie D dopuszczalna bez ograniczeń, dodatkowo - obniżenie jakości surowca, spadek wydajności materiałowej.
• Uszkodzenia technologiczne boczne  - w klasie D były dopuszczalne o głębokości do 4 cm - według nowego projektu dopuszczalna bez ograniczeń - obniżenie jakości surowca, spadek wydajności materiałowej.