Zmiana przepisów budowlanych pozwoli na szersze wykorzystanie drewna

Projekt zmian w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12. kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie został skierowany 09. maja 2024r. do podpisu Ministra Rozwoju i Technologii

Nowa treść rozporządzenia zakłada m.in. następujące zmiany, które pozwolą na wykonywanie słupów czy belek konstrukcyjnych z drewna struganego bez konieczności stosowania kosztownych i niekorzystnych dla środowiska zabezpieczeń ogniochronnych:

2) w § 216 w ust. 2 w pkt 3 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 4 i 5 w brzmieniu:
„4) konstrukcyjnych elementów liniowych (o dominującym jednym wymiarze), w szczególności belek i słupów, wykonanych z drewna klejonego warstwowo o minimalnym wymiarze przekroju poprzecznego co najmniej 14 cm, w budynku niskim (N) ZL, jeśli klasa odporności ogniowej tych elementów jest nie niższa niż R 30 i zastosowano rozwiązania ograniczające możliwość rozprzestrzeniania się pożaru między kondygnacjami;
5) konstrukcyjnych dachowych elementów liniowych (o dominującym jednym wymiarze), wykonanych z drewna klejonego warstwowo o minimalnym wymiarze przekroju poprzecznego co najmniej 14 cm, w budynku niskim (N) lub średniowysokim (SW) hali sportowej lub krytego basenu, jeżeli klasa odporności ogniowej tych elementów jest nie niższa niż R 30.”;
3) w § 232 dodaje się ust. 8 i 9 w brzmieniu:
„8. Wewnątrz warstwowego elementu oddzielenia przeciwpożarowego w budynku niskim (N) ZL III lub w budynku niskim (N) ZL IV dopuszcza się stosowanie elementów nośnych wykonanych z drewna litego czterostronnie struganego z fazowanymi narożnikami lub drewna klejonego warstwowo, o klasie reakcji na ogień nie niższej od D z dodatkowymi klasyfikacjami s1, d0 lub s2, d0, pod warunkiem spełnienia łącznie następujących wymagań:
1) zabezpieczenia ogniochronnego elementów nośnych wykonanych z drewna przed ich zapaleniem okładziną klasy K2 60;
2) wypełnienia pustych przestrzeni powietrznych materiałami o klasie reakcji na ogień co najmniej A2, d0;
3) nieprowadzenia wewnątrz warstwowego elementu oddzielenia przeciwpożarowego instalacji oraz nieumieszczania tam urządzeń, a także niewystępowania w tym elemencie otworów instalacyjnych, z wyjątkiem otworów zabezpieczonych w sposób, o którym mowa w § 234 ust. 1 i § 268 ust. 4–6.
9. Wymagania, o którym mowa w ust. 8 pkt 1, nie stosuje się w przypadku ścian oddzielenia przeciwpożarowego wykonanych w postaci dwóch niezależnych konstrukcyjnie ścian, jeżeli każda z tych ścian samodzielnie spełnia wymagania w zakresie klasy odporności ogniowej z uwagi na nośność ogniową, szczelność ogniową i izolacyjność ogniową (R E I), określone w ust. 4.”;
4) w § 249 po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu:
„5a. W budynku niskim (N) ZL III lub w budynku niskim (N) ZL IV wykonanym w klasie odporności pożarowej co najmniej „C” dopuszcza się występowanie w biegach lub spocznikach schodów lub pochylni o budowie warstwowej elementów nośnych wykonanych z drewna litego czterostronnie struganego z fazowanymi narożnikami lub drewna klejonego warstwowo, o klasie reakcji na ogień nie niższej od D z dodatkowymi klasyfikacjami s1, d0 lub s2, d0, pod warunkiem spełnienia łącznie następujących wymagań:
1) wykonania biegów lub spoczników schodów lub pochylni w klasie odporności ogniowej podwyższonej o co najmniej 30 minut w stosunku do klasy określonej w ust. 3;
2) wypełnienia pustych przestrzeni powietrznych materiałami o klasie reakcji na ogień co najmniej A2, d0;
3) obudowania od spodu biegów lub spoczników schodów lub pochylni okładzinami ognioochronnymi wykonanymi w sposób ograniczający rozprzestrzenianie się ognia do ich wnętrza.”;
5) po załączniku nr 1 do rozporządzenia dodaje się załącznik nr 1a do rozporządzenia w brzmieniu określonym w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

W uzasadnieniu do zmiany rozporządzenia wskazano:

2. W § 216 w ust. 2 dodano pkt 4, zgodnie z którym dopuszcza się przy projektowaniu budynku zastosowanie konstrukcyjnych elementów liniowych (o dominującym jednym wymiarze, takich jak belki, słupy, itp.) wykonanych z drewna klejonego warstwowo, jeśli każdy wymiar przekroju poprzecznego tego elementu będzie wynosił nie mniej niż 14 cm oraz klasa odporności ogniowej tych elementów będzie nie niższa niż R 30. Ponadto należy zastosować rozwiązania ograniczające możliwość rozprzestrzeniania się pożaru między kondygnacjami. Przedmiotowe dopuszczenie będzie dotyczyło budynków niskich (N) ZL.

Dzięki takiej zmianie będzie możliwe wykonywanie słupów czy belek z drewna struganego, dobrej jakości, bez konieczności stosowania kosztownych i niekorzystnych dla środowiska zabezpieczeń ogniochronnych – w wielu krajach odstępuje się od ich używania.

Należy podkreślić, że z uwagi na charakterystykę przekroju poprzecznego (pole przekroju, elementy zazwyczaj masywne), elementy te nie stanowią bezpośredniego zagrożenia pożarowego, a dodatkowo charakteryzują się wysoką klasą odporności ogniowej, co wpływa na bezpieczeństwo budynku. Kryterium wymiaru przekroju poprzecznego określono na podstawie wyników badań oraz zasad wiedzy technicznej dotyczących określania klas reakcji na ogień elementów budowlanych wykonanych z drewna, w tym na podstawie informacji uzyskanych od Instytutu Techniki Budowlanej.

Przyjęcie minimalnego wymiaru 14 cm przekroju poprzecznego elementów budowlanych wykonanych z drewna klejonego warstwowo  pozwala  na szersze użycie drewna, a jednocześnie zapewnienie ochrony pożarowej, uniknięcie wątpliwości interpretacyjnych oraz pozostawienie marginesu bezpieczeństwa na wypadek nieprecyzyjnego wykonawstwa.

W przypadku budynków wielokondygnacyjnych, poza wymaganiami dotyczącymi minimalnej wielkości pola przekroju poprzecznego i klasy odporności ogniowej konstrukcyjnych elementów liniowych wykonanych z drewna klejonego warstwowo, znaczenie dla bezpieczeństwa pożarowego ma również sposób wbudowania ich w konstrukcję. W związku z tym w warunkach dopuszczenia uwzględnione zostały wymagania dotyczące zastosowania rozwiązań ograniczających możliwość rozprzestrzeniania się pożaru między kondygnacjami.
Wspomnianymi rozwiązaniami mogą być np. lokalne obudowy i uszczelnienia ognioodporne w miejscu przejścia elementu przez strop.  

W § 216 w ust. 2 dodano także pkt 5, zgodnie z którym dopuszcza się w budynku niskim (N) lub średniowysokim (SW) hali sportowej lub krytego basenu zastosowanie konstrukcyjnych dachowych elementów liniowych (o dominującym jednym wymiarze), wykonanych z drewna klejonego warstwowo, jeśli każdy wymiar przekroju poprzecznego tego elementu będzie wynosił nie mniej niż 14 cm oraz klasa odporności ogniowej tych elementów będzie nie niższa niż R 30. Zdecydowano się złagodzić wymagania w stosunku do pkt 4 pozwalając na zastosowanie konstrukcyjnych elementów drewnianych także w budynkach niskich lub średniowysokich hal sportowych i basenów z uwagi na charakter użytkowania tych obiektów, w których zagrożenie pożarem jest mniejsze.

3. W § 232 dodano ust. 8, zgodnie z którym dopuszcza się stosowania elementów nośnych wykonanych z drewna litego czterostronnie struganego z fazowanymi narożnikami lub drewna klejonego warstwowo, o klasie reakcji na ogień nie niższej od D z dodatkowymi klasyfikacjami s1, d0 lub s2, d0. Skorzystanie z tego dopuszczenia będzie jednak możliwe jeżeli zostaną łącznie spełnione wymagania wyszczególnione w tym ustępie, a więc:
- zabezpieczenie ogniochronne elementów nośnych wykonanych z drewna przed ich zapaleniem okładziną klasy K2 60,
- wypełnienie pustych przestrzeni powietrznych materiałami o klasie reakcji na ogień co najmniej A2, d0,
- nieprowadzenie wewnątrz warstwowego elementu oddzielenia przeciwpożarowego instalacji oraz nieumieszczanie tam urządzeń, a także niewystępowanie w tym elemencie otworów instalacyjnych, z wyjątkiem otworów zabezpieczonych w sposób, o którym mowa w § 234 ust. 1 i § 268 ust. 4–6.

Wprowadzenie tego przepisu pozwoli na wznoszenie budynków o konstrukcji drewnianej – budynków niskich (N) ZL III lub budynków niskich (N) ZL IV. Podwyższenie klasy odporności ogniowej przegród nie będzie stanowiło problemu technicznego, a umożliwi dodatkowe zabezpieczenie, mające na uwadze bezpieczne użytkowanie tych budynków na przestrzeni lat.

Wprowadzenie obowiązku zabezpieczenia elementów nośnych ścian oddzielenia przeciwpożarowego okładzinami o zdolności do zabezpieczenia ogniochronnego K2 60, zapewnia ochronę tych elementów przez czas co najmniej 60 min przed zapaleniem się, zwęgleniem lub innym uszkodzeniem, mającym znaczenie dla skuteczności ograniczenia rozprzestrzenia się pożaru wewnątrz budynku (w szczególności w przestrzeni wewnętrznej warstwowej ściany lub stropu oddzielenia przeciwpożarowego).

Zapewnienie wypełnienia pustych przestrzeni powietrznych w warstwowym elemencie oddzielenia przeciwpożarowego materiałami niepalnymi (o klasie reakcji na ogień co najmniej A2, d0) ma na celu organicznie możliwości zapalenia się drewnianych elementów nośnych konstrukcji ścian lub stropów i szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru wewnątrz tych elementów, którego ugaszenie, z uwagi na ograniczony dostęp, byłoby utrudnione.

Z tych względów za niedopuszczalne uznano także prowadzenie wewnątrzwarstwowego elementu oddzielenia przeciwpożarowego instalacji (wzgl. niezabezpieczonych ogniochronnie przejść instalacyjnych) oraz lokalizowanie w nim urządzeń, które mogą spowodować powstanie pożaru lub przyczynić się do jego rozprzestrzeniania.

W § 232 dodano także ust. 9, który dopuszcza niestosowanie zabezpieczeń ogniochronnych elementów nośnych wykonanych z drewna przed ich zapaleniem okładziną klasy K2 60 zastosowanych wewnątrz warstwowego elementu oddzielenia pożarowego (o którym mowa w ust. 8), jeżeli ściana oddzielenia przeciwpożarowego jest wykonana w postaci dwóch niezależnych konstrukcyjnie ścian, a każda z tych ścian samodzielnie spełnia wymagania w zakresie klasy odporności ogniowej z uwagi na nośność ogniową, szczelność ogniową i izolacyjność ogniową (REI), określone w § 232 ust. 4.

Zachowanie niezależności konstrukcji nośnych ścian oraz ich funkcji jako elementu oddzielenia przeciwpożarowego ma kluczowe znaczenie dla skuteczności ograniczenia rozprzestrzeniania się pożaru wewnątrz budynku. Zawarte w tym przepisie rozwiązanie techniczne dotyczące odpowiedniego wykonania ściany oddzielenia przeciwpożarowego jest powszechnie stosowane w krajach wysokorozwiniętych w obszarze budownictwa drewnianego.

4. W § 249 dodano ust. 5a, który wprowadza możliwość zastosowania nośnych elementów drewnianych (o klasie reakcji na ogień nie niższej od D z dodatkowymi klasyfikacjami s1, d0 lub s2, d0) wewnątrz biegów lub spoczników schodów lub pochylni o budowie warstwowej, służących do ewakuacji. Dopuszczenie to będzie dotyczyło budynku niskiego (N) ZL III lub budynku niskiego (N) ZL IV wykonanego w klasie odporności pożarowej co najmniej „C”.

Przepis zawiera jednak trzy warunki, które muszą być spełnione łącznie:
-biegi lub spoczniki schodów lub pochylni muszą posiadać klasę odporności ogniowej podwyższoną o co najmniej 30 minut od wymaganej, określonej w ust. 3 w § 249 rozporządzenia,
-należy wypełnić puste przestrzenie powietrzne materiałami o klasie reakcji na ogień co najmniej A2, d0,
-biegi lub spoczniki schodów lub pochylni muszą być obudowane okładzinami ognioochronnymi wykonanymi w sposób ograniczający rozprzestrzeniania się ognia do ich wnętrza.

Takie rozwiązanie pozwoli na wykonywanie bezpiecznych ciągów ewakuacyjnych (klatek schodowych) o układzie warstwowym, przy wykorzystaniu drewna jako elementów nośnych.

Zastosowanie biegów, spoczników oraz pochylni o zwiększonej odporności ogniowej ma na celu zapewnienie warunków umożliwiających wykorzystanie tych pionowych dróg komunikacyjnych zarówno do celów ewakuacji ludzi z budynku, jak również do działań ratowniczych.

Takie rozwiązanie nie będzie stanowiło problemu technicznego, a umożliwi dodatkowe zabezpieczenie, mające na uwadze zarówno bezpieczeństwo użytkowników i ekip ratowniczych.

Natomiast zapewnienie wypełnienia pustych przestrzeni powietrznych materiałami niepalnymi (o klasie reakcji na ogień co najmniej A2, d0) służy ograniczeniu możliwości zapalenia się drewnianych elementów nośnych i rozprzestrzeniania się pożaru wewnątrz pustych przestrzeni schodów, biegu oraz pochylni o budowie warstwowej. Z kolei obudowa ognioochronna biegów, spoczników oraz pochylni zapewni zabezpieczenie tych elementów przed możliwością rozprzestrzeniania się ognia do ich wnętrza.

W ocenie skutków regulacji ministerstwo wskazuje, że projektowana regulacja jest domeną prawa krajowego, jednak podaje przykłady przepisów z zakresu konstrukcji drewnianych  w wybranych krajach unijnych.

Szwecja:
Do roku 1994 wolno było budować budynki o konstrukcji drewnianej maksymalnie dwukondygnacyjne. Powodem tych obostrzeń były kwestie pożarowe.  W wyniku wielu przeprowadzonych badań oraz z uwagi na rozwój możliwości zabezpieczeń przeciwpożarowych, obostrzenia te zostały zniesione i od 1994 roku wolno tam budować budynki wielokondygnacyjne o konstrukcji drewnianej. Są to zarówno budynki wznoszone przy pomocy masywnych elementów płytowych (X-lam, drewno klejone warstwowo), jak i szkieletowe, wykonywane z zastosowaniem drewna klejonego warstwowo i użebrowanych płyt z LVL.

Niemcy:
Do niedawna możliwe było wznoszenie obiektów o konstrukcji drewnianej jedynie do trzech kondygnacji. Dzięki prowadzonym licznym badaniom, wypracowywane są rozwiązania, umożliwiające dostosowanie wielokondygnacyjnych budynków o konstrukcji drewnianej do obowiązujących przepisów, w tym pożarowych. Musterbauordnung MBO 2002 dzieli obiekty budowlane na 5 klas, przy czym budowa obiektów drewnianych dopuszczona jest przez obecnie obowiązujące prawo do klasy czwartej (obiekty o wysokości do 13 m i powierzchni kondygnacji do 400 m2  przy czym MBO jako wysokość przyjmuje poziom podłogi ostatniej kondygnacji). 

Dla dopuszczonej w MBO 2002 do stosowania obiektów o konstrukcji drewnianej, klasy 4 budowli, istnieją obostrzenia i odpowiednie wymogi (np. konieczność obudowania konstrukcji drewnianej, rozprowadzenie instalacji w przestrzeni dodatkowej konstrukcja drewniana obudowana jest np 2x płytą gk, następnie montuje się profile dystansowe i kolejną płytę gk, a w przestrzeni wyznaczonej przez dodatkowy profil – instalacje), natomiast w stosunku do obiektów zaliczanych do niższych klas podejście jest bardziej liberalne. W obiektach o wysokości do 7 m (w rozumieniu przyjętym przez MBO) elementy konstrukcji drewnianej niezależnie, czy są to układy słupowo-ryglowe, szkieletowe, ramowe czy system ścian z drewna klejonego mogą być widoczne bez zabezpieczeń. Nie ma tu znaczenia, czy obiekty te stanowią budynki jednorodzinne, wielorodzinne czy obiekty użyteczności publicznej.