Ministerstwo Klimatu i Środowiska: Pakiet dla przemysłu drzewnego

15. marca Ministerstwo Klimatu i Środowiska zorganizowało konferencję prasową, podczas której minister Paulina Hennig-Kloska, wiceminister Mikołaj Dorożała oraz zastępca Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych ds. Ekonomicznych Marcin Polak przedstawili "Pakiet dla przemysłu drzewnego” - dziewięć rekomendacji, dotyczących zmian w gospodarce leśnej mających zdaniem MKiŚ poprawić sytuację branży drzewnej w Polsce.

Nie jest jasne jaką oficjalną formę "Pakiet dla przemysłu drzewnego” przybrał lub przybierze. Z informacji przedstawionych podczas konferencji, jest to zestaw dziewięciu rekomendacji - w domyśle dla Lasów Państwowych - wskazujących kierunek zmian w zasadach sprzedaży surowca drzewnego w Polsce.

-Potrzebujemy wielopłaszczyznowych zmian dotyczących gospodarki leśnej, dotykających różnych grup społecznych. Aby zwiększyć ochronę obszarów cennych przyrodniczo i ważnych społecznie, musimy zadbać także o krajowy przemysł drzewny - powiedziała minister Paulina Hennig-Kloska. -Cieszę się, że mogę dziś ogłosić szereg rekomendacji, które doprowadzą do tego, że ograniczymy eksport nieprzetworzonego drewna poza nasz kraj, a tym samym rozwiążemy wiele strukturalnych problemów. Wszystko po to, by realizować nasz cel, jakim jest obejmowanie coraz większych terenów ochroną - dodała minister.

-To, co planujemy to m.in. zwiększenie procenta puli drewna przeznaczonej dla stałych, sprawdzonych, wieloletnich klientów, którzy stale współpracują z Lasami Państwowymi. W ten sposób dajemy gospodarce, producentom, przetwórcom stabilizację. Możemy zapewnić im dostawy surowca w pożądanej ilości, w długoterminowym okresie. Kolejną rekomendacją jest większe premiowanie przy sprzedaży drewna, które będzie w większym zakresie przetwarzane w naszym kraju. Oznacza to, że intensywność przetwarzania drewna w kraju będzie dodatkowo premiowana w trakcie sprzedaży, tak by większa dostępność surowca była dla naszej gospodarki - wymieniała minister Paulina Hennig-Kloska.

Szefowa resortu podkreśliła także istotę proklimatycznej lokalność: -Chcemy premiować tych odbiorców, którzy korzystają z drewna przewożąc je blisko, którzy pracują i tworzą miejsca pracy w lokalnych społecznościach, a tym samym unikają zbędnego generowania CO₂. - wskazała

Kolejne rekomendacje "Pakietu dla przemysłu drzewnego" przekazał obecny na spotkaniu z dziennikarzami wiceminister Mikołaj Dorożała, któremu podlega PGL Lasy Państwowe.

-Jest kilka niezwykle istotnych punktów, które były podnoszone w zasadzie na każdym spotkaniu z przedstawicielami branży drzewnej. To m.in. kwestia premiowania przetwórców drewna, maksymalne zmniejszanie eksportu nieprzetworzonego drewna poza granice Polski, poza granice Unii Europejskiej, transparentność przy sprzedaży drewna czy uwolnienie dla przemysłu drewna pełnowartościowego - wyjaśniał Dorożała.

Mniejszy huraoptymizm podczas konferencji zaprezentował zastępca dyrektora generalnego Lasów Państwowych Marcin Polak -Nie wszystkie działania, które zamierzamy wspólnie z ministerstwem podjąć mogą  być przez nas realizowane w sposób zupełnie swobodny, ponieważ istnieją ograniczenia prawne. Liczymy, że z pomocą ministerstwa uda się je pokonać - wskazał Polak, informując, że nowe zasady dotyczące udostępniania drewna będą konsultowane także z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie zgodności wprowadzanych regulacji z zasadami wspólnego rynku UE.

-Najważniejsze na co stawiamy dzisiaj to jest dialog z przemysłem drzewnym. (...) Te postulaty, które tutaj się pojawiają, one wszystkie są właściwe, ale chcemy wysłuchać głosu przemysłu, aby zebrać wszystkie postulaty i trafić w oczekiwania naszych kontrahentów - poinformował Marcin Polak, zapowiadając przeprowadzenie odpowiedniej ankiety w Portalu Leśno-Drzewnym.

Według oceny zastępcy dyrektora generalnego Lasów Państwowych, pole manewru do zmian zasad sprzedaży w roku 2024 jest niewielkie, pewne zmiany zostaną wdrożone w trzeciej tercji procedur sprzedaży na rok bieżący. Poważne zmiany w zasadach sprzedaży drewna będą dotyczyć 2025r.

"Pakiet dla przemysłu drzewnego":

• Zwiększenie procenta puli drewna przeznaczonej dla stałych, sprawdzonych klientów.
• Większe premiowanie przy sprzedaży intensywności przerobu drewna – im bardziej korzystne dla gospodarki, zaawansowane (głębsze) wykorzystanie drewna, tym większa premia.
• Oferowany produkt drzewny dostosowany do potrzeb polskich nabywców, a nie zagranicznych np. z Dalekiego Wschodu.
• Proklimatyczna lokalność – premia dla kupców przerabiających drewno bliżej miejsca pozyskania, aby uniknąć zbędnie generującego CO2 nieracjonalnego transportu drewna.
• Eliminacja nieuczciwych kupujących przez efektywną kontrolę rzeczywistego sposobu i miejsca przerobu drewna. Przedsiębiorcy unikający kontroli nie otrzymają punktów.
• Eliminacja zjawiska sztucznego popytu na drewno.
• Większa stabilność i pewniejsza przyszłość, łatwiejsze planowanie – wprowadzenie opcji półrocznej umowy na zakup drewna.
• Transparentność sprzedaży drewna – pełna jawność nabywców i wartości umów, w tym deklaracji przerobu.
• Uwolnienie dla przemysłu drewna pełnowartościowego, grubego, które dziś jest używane w energetyce. zdefiniowanie kategorii drewna energetycznego

Przemysł drzewny zaskoczony

Konferencja prasowa prezentująca "Pakiet dla przemysłu drzewnego" zaskoczyła przedstawicieli przemysłu drzewnego, z którymi jak deklaruje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, prowadzony jest dialog i ścisła współpraca.

-Ta konferencja była ogromną niespodzianką dla przemysłu drzewnego, ale również dla innych instytucji - komentuje Piotr Poziomski, prezydent Polskiej Izby Gospodarczej Przemysłu Drzewnego.

-Jako przemysł przedstawiliśmy Ministerstwu i Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych nasze oczekiwania. Bezpośrednio jednak w przygotowaniu tego pakietu przynajmniej nasze Stowarzyszeni nie brało udziału. Według naszych uzgodnień z Lasami Państwowymi prace nad nowymi zasadami sprzedaży drewna wkrótce się rozpoczną. Zgodnie z zapewnieniami - z udziałem przedstawicieli przemysłu - mówi Jędrzej Kasprzak, prezydent Stowarzyszenia Producentów Płyt Drewnopochodnych w Polsce.

O konferencji prasowej w całości dotyczącej spraw dotyczących przemysłu drzewnego nie zostały również poinformowane media branżowe.

Co zmieni Pakiet dla przemysłu drzewnego

Do momentu publikacji artykułu redakcja Drewno.pl nie otrzymała odpowiedzi na pytania zadane Ministerstwu Klimatu i Środowiska. Dlatego ocena zmian przyszłych zasad sprzedaży drewna przez PGL Lasy Państwowe na podstawie  "rekomendacji" zawartych w "Pakiecie dla przemysłu drzewnego" oparta jest wyłącznie na informacjach przedstawionych podczas konferencji prasowej oraz naszych przewidywaniach.

Zwiększenie procenta puli drewna przeznaczonej dla stałych, sprawdzonych klientów.
Rekomendacja ta zapewne dotyczy podziału puli drewna przeznaczonej do sprzedaży ofertowej dla stałych nabywców, opartej na "historii zakupów". W przeszłości ulegała ona wielu zmianom i oscylowała pomiędzy 50 a 80%. W według zasad obowiązujących w 2023r. jest to 70%. Zgodnie z rekomendację spodziewać się można zwiększenia tego udziału.

Większe premiowanie przy sprzedaży intensywności przerobu drewna – im bardziej korzystne dla gospodarki, zaawansowane (głębsze) wykorzystanie drewna, tym większa premia.
Punkt odnosi się bezpośrednio do stosowanych przez Lasy Państwowe kryteriów oceny ofert: udział przerabianego drewna i głębokości przerobu. W zasadach sprzedaży na 20203r. maksymalny współczynnik oceny oferty zakupu dla tych kryteriów wynosi 0,1. Zgodnie z rekomendacją powinien on zostać zwiększony, co oznaczać będzie zmniejszenie wagi zaoferowanej ceny (obecnie 0,8) zmniejszeniu

Oferowany produkt drzewny dostosowany do potrzeb polskich nabywców, a nie zagranicznych np. z Dalekiego Wschodu.
Ta rekomendacja jest dla nas, podanie jak dla przedsiębiorców, których pytaliśmy o ich ocenę, największą niewiadomą. Nie została ona szerzej omówiona podczas konferencji prasowej, nie otrzymaliśmy również odpowiedzi od MKiŚ na prośbę o jego wyjaśnienie.

Proklimatyczna lokalność - premia dla kupców przerabiających drewno bliżej miejsca pozyskania, aby uniknąć zbędnie generującego CO2 nieracjonalnego transportu drewna.
Rekomendacja mająca na celu skrócenie odległości transportowych oznacza naszym zdaniem przywrócenie funkcjonującego od 2019 do 2022r. "kryterium geografii". Polegało ono na premiowaniu przez algorytm opracowany przez Lasy Państwowe ofert zakupu w zależności  od odległości "miejsca sprzedaży" od "zakładu przerobu" - im mniejsza odległość tym więcej punktów. Ostatni kryterium to "wypadło" z zasad sprzedaży drewna. W przeszłości nabywcy drewna, choć uważali za słuszne powiązanie oceny oferty zakupu drewna z odległością zakładu, który będzie je przerabiał, wskazywali, że sposób obliczania punktacji w tym kryterium jest nieczytelny, a uzyskane wyniki (ilość przyznanych punktów) za niemożliwe do zweryfikowania przez kupujących.

Eliminacja nieuczciwych kupujących przez efektywną kontrolę rzeczywistego sposobu i miejsca przerobu drewna. Przedsiębiorcy unikający kontroli nie otrzymają punktów.
Rekomendacja związana bezpośrednio z kryterium miejsca i głębokości przerobu. Kwestia kontroli zgodności deklaracji składanych przez nabywców drewna, a stanem faktycznym budziła kontrowersje w latach poprzednich zarówno w przypadku kontrolowania zakładów w ramach tzw. puli inwestycyjnej jak i właśnie kryterium głębokości przerobu. W obu przypadkach opracowane przez Lasy Państwowe zasady okazały się niewystarczające aby ujawnić oszustwa, a z drugiej budziły duże wątpliwości z uzurpowaniem sobie przez Lasy Państwowe prawa i zakresu kontroli przedsiębiorstw. Wydaje się, że istotna jest w tym przypadku dobrowolność skorzystania z tego kryterium przez nabywców oraz wspólne z branżą ustalenie zakresu i sposobu kontroli przy jednoczesnej jawności składanych przez przedsiębiorców w tym zakresie deklaracji.  

Eliminacja zjawiska sztucznego popytu na drewno.
Punkt ten nie został jasno wyjaśniony podczas prezentacji. Z wypowiedzi jaki podczas niej padły można wysnuć wniosek, że prawdopodobnie chodzi o zminimalizowanie udziału pośredników na rynku surowca drzewnego oraz ograniczenia zjawiska odsprzedaży surowca zakupionego "nadmiarowo" przez firmy przetwórcze. Takie rozumienie tej rekomendacji jest zbieżne z punktami dotyczącymi premiowania głębokości przerobu oraz kontroli zakładów przetwórczych.

Większa stabilność i pewniejsza przyszłość, łatwiejsze planowanie – wprowadzenie opcji półrocznej umowy na zakup drewna.
Likwidacja przyjętej na rok 2024 zasady sprzedaży w "tercjach" co cztery miesiące.

Transparentność sprzedaży drewna – pełna jawność nabywców i wartości umów, w tym deklaracji przerobu.
Nie podano żadnej szczegółowej informacji na temat zakresu danych i tego w jaki sposób dane będą udostępniane.

Uwolnienie dla przemysłu drewna pełnowartościowego, grubego, które dziś jest używane w energetyce. Zdefiniowanie kategorii drewna energetycznego.
Opracowana ma zostać definicja "drewna energetycznego", co zdaniem MKiŚ ograniczy spalanie drewna pełnowartościowego przez energetykę zawodową. Można spodziewać się, że drewno energetyczne obejmie surowiec, który przed zmianą ustawy o OZE było określane jako drewno niepełnowartościowe.

Ocena niejednoznaczna

Ciężko nie ocenić zaprezentowanego "Pakietu dla przemysłu drzewnego", inaczej jak PR-owego wystąpienia mającego stonować protesty przedsiębiorstw zajmujących się usługami leśnymi i przetwórstwem drewna, a także związków zawodowych zrzeszających pracowników Lasów Państwowych, jaki mają miejsce po ministerialnym "moratorium" na pozyskanie drewna w wybranych terenach Lasów Państwowych i jednoczesnymi zapowiedziami wyłączenia z gospodarki leśnej 20% lasów. Wprawdzie w "pakiecie" uwzględniono część postulatów branży, jednak z konferencji wynika, że to raczej nie zawsze jasna "lista życzeń" ministerstwa w stosunku do Lasów Państwowych, niż gruntownie przedyskutowane rozwiązania.

Dodatkowo ciągłe wskazywanie, że zatrzymanie eksportu drewna nieprzetworzonego do Chin, "rozwiąże wiele strukturalnych problemów" oraz zapewni surowiec zakładom, które obawiają się jego braku w związku z planowanym ograniczeniem pozyskania drewna w polskich lasach oznacza brak rozeznania i zrozumienia rynku drzewnego.

-Podobne postulaty składaliśmy do resortu środowiska, jak również do Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Cele wyznaczone prawidłowo, ale o spełnieniu oczekiwań będziemy mogli mówić w momencie poznania gotowych propozycji z strony Lasów Państwowych. Na razie mamy tylko „rekomendacje”. Wszystko zależy od rozwiązań, które miałyby do tych celów prowadzić - mówi Piotr Poziomski reprezentujący PIGPD.

-Trudno mi się odnieść do poszczególnych zapisów i proponowanych sposobów ich realizacji, ponieważ nie brałem udziału w ich formułowaniu. Jak zawsze "diabeł tkwi w szczegółach". Podane hasła w zasadzie są zbieżne z naszymi postulatami, jednak najważniejsze będzie znalezienie skutecznych sposobów na ich wdrożenia w życie. Myślę, że nasz polski rynek drzewny został najbardziej zaburzony wybuchem wojny w Ukrainie. Bardzo istotny strumień drewna i biomasy ze wschodu przestała do nas docierać. W związku z poważnym niedoborem drewna potrzebne są odważne decyzje, które wsparłyby w istotny sposób firmy przetwarzające drewno w kraju - ocenia Jędrzej Kasprzak ze Stowarzyszenia Producentów Płyt Drewnopochodnych w Polsce.

-W pakiecie zabrakło wzmianki o cenach drewna. Ceny wywoławcze po których drewno jest oferowane przez Lasy Państwowe są obecnie dużo wyższe, nawet o 40% w stosunku do cen drewna w Niemczech, Czechach, Słowacji czy Łotwie. Wpływa to no, że polski przemysł drzewny traci konkurencyjności, ogranicza sprzedaż i redukuje zatrudniania. Lasy Państwowe, pomimo wyraźnych próśb ze strony przemysłu wynikających z głębokiego kryzysu gospodarczego, nie obniżyły cen wyjściowych (wywoławczych) na rok 2024. Skutkiem tego jest bardzo niska rentowność lub bardzo często ponoszone straty, w efekcie wstrzymanie inwestycji, utrata konkurencyjności. Obecnie wiele firm z naszego sektora stoi na granicy bankructwa, miejsca pracy są redukowane, a kolejne firmy zamykane. - dodaje Jędrzej Kasprzak