Ksylologiczne ciekawostki poznańskiego Wydziału Leśnego

Ksyloteka, bo o niej mowa, to zbiór próbek różnych gatunków drewna w postaci okazów naturalnych, fornirów, mikropreparatów oraz przedmiotów wykonanych z drewna. Twórcą zbiorów ksylologicznych (ksylologia – nauka o drewnie) Katedry Inżynierii Leśnej był pierwszy kierownik tej jednostki*, profesor Julian Rafalski (1879-1949).

Profesor Julian Rafalski (w środku) na tle swojej ksyloteki (fotografia z lat 30. XX wieku)Fot. via poznan.wyborcza.pl

Profesor Rafalski, głęboko zainteresowany nauką o drewnie, swoją kolekcję okazów drewna zapoczątkował w 1924r. Wykorzystując zagraniczne podróże naukowe i kontakty z innymi placówkami badawczymi w kraju i zagranicą, zgromadził zbiór, który w 1934r. liczył ponad 6700 eksponatów (Stecki (red.) 1934). Próbki drewna pochodziły z różnych zakątków świata; zostały one skrupulatnie skatalogowane według konkretnego klucza, opracowanego przez prof. Rafalskiego.

Próbka Jałowca Juniperus sp. (grupa C – próbki drewna pochodzące z Europy). Dar Ministerstwa Rolnictwa. Każdy okaz jest zaetykietowany według tego samego kluczaFot. Adrian Talaśka

Literowy klucz katalogu zbiorów warto przytoczyć w całości, aby pokazać ogrom pracy włożonej w jego opracowanie (cyt. za: Miler i in. 2009):

A. Próbki drewna pochodzące z Polski

B. Próbki drewna pochodzące z Ameryki Północnej (Stany Zjednoczone i Kanada)

C. Próbki drewna pochodzące z Europy (oprócz Polski)

D. Próbki drewna pochodzące z Ameryki Środkowej i Południowej

E. Próbki fornirów (oklein i obłogów)

F. Okazy wyrobów z drewna

G. Okazy drewna skamieniałego

H. Próbki drewna pochodzące z Azji

J. Próbki drewna pochodzące z Afryki

K. Okazy ubocznych produktów lasu

L. Okazy wad drewna

M. Próbki drewna pochodzące z Australii i Oceanii

N. Próbki drewna handlowego (pod nazwami zbiorowymi, handlowymi)

O. Mikroksyloteka (przekroje mikrotomowe, gotowe preparaty mikroskopowe – przyp. A.T.)

P. Duże okazy drewna (pokazowo-pedagogiczne)

S. Okazy szkolne (zestawienia systematyczne)

T. Okazy, względnie próbki z zakresu technologii chemicznej drewna

Zbiory ksyloteki prof. Rafalskiego obejmują również bogatą kolekcję lian i pnączyFot. Adrian Talaśka

W czasie II wojny światowej ksyloteka została skonfiskowana przez Niemców i wywieziono ją na Uniwersytet w Eberswalde. W 1945r., mocno zubożona, powróciła staraniem prof. Rafalskiego do Poznania. Po śmierci Profesora, zbiory uzupełniał jego następca, prof. Stanisław Stryła.

Drewno tropikalne charakteryzuje się ciemniejszym od europejskiego, zabarwieniem (H – drewno pochodzące z Azji)Fot. Adrian Talaśka

Szczegółową inwentaryzację ksyloteki przeprowadzono w latach 2006-2007, w ramach pracy magisterskiej realizowanej w Katedrze Inżynierii Leśnej. Obecnie zbiory ksylologiczne liczą 5142 eksponaty drewna, oprócz tego 82 forniry i 277 przekrojów mikrotomowych. Inwentaryzacja pod kątem przynależności systematycznej zgromadzonych okazów wykazała, że reprezentują one 1293 rodzaje z 203 rodzin.

Ksylologiczna pamiątka z Wysp HawajskichFot. Adrian Talaśka

Ksyloteka Katedry Inżynierii Leśnej stanowi zbiór o niezwykłej wartości naukowej i historycznej, pokazuje bogactwo gatunkowe lasów całego świata. Pod względem wielkości zajmuje czołowe miejsce w Polsce. Dzisiaj eksponowana jest na odrestaurowanych przedwojennych regałach w nowej siedzibie Katedry Inżynierii Leśnej w Collegium Cieszkowskich na poznańskim Sołaczu. Odwiedzając Wydział Leśny warto zapytać pracowników naukowych o możliwość obejrzenia tych niezwykłych, pomimo upływu lat, zbiorów.

*Przed II wojną światową w ramach Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego funkcjonował Zakład Inżynierii Leśnej i Budownictwa Leśnego z Oddziałem Użytkowania Lasu.

Dziękuję Panu mgr. inż. A. Kasztelanowi za umożliwienie obejrzenia ksyloteki i sfotografowania zbiorów.

Wykorzystane w artykule opracowania:

Stecki K. (red.) 1934. Wydział Rolniczo-Leśny Uniwersytetu Poznańskiego. Sprawozdanie za pierwsze 15 lat istnienia 1919/20-1933/4. Drukarnia Uniwersytetu Poznańskiego, Poznań.

Miler AT, Czerniak A, Mucha K. 2009. Profesor Julian Rafalski (1879-1949) twórca największej krajowej ksyloteki. Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej 8: 59-68.